P-adische norm

De $p$ -adische norm (niet echt een norm), gedefinieerd voor elk priemgetal $p$ , is een gegeneraliseerde absolute waarde op de rationale getallen anders dan de gewone absolute waarde en de triviale. Het belang van de $p$ -adische norm ligt in de introductie van $p$ -adische getallen. Volgens de stelling van Ostrowski is elke gegeneraliseerde absolute waarde op de rationale getallen equivalent met de gewone absolute waarde, de triviale, of een $p$ -adische norm.

Definitie

Als gevolg van de hoofdstelling van de rekenkunde zijn er bij een gegeven priemgetal $p$ voor elk rationaal getal $q$ gehele getallen $t,n$ en $a$ zo, dat:

q=p^{a}\cdot {\frac {t}{n}}

en $t$ en $n$ niet deelbaar zijn door $p$ .

De $p$ -adische norm van $q\neq 0$ is dan gedefinieerd als:

\|q\|_{p}=p^{-a}.

Daarnaast is

\|0\|_{p}=0.

Bij elk rationaal getal $q$ zijn er priemgetallen $p_{1},\ldots ,p_{n}$ en gehele getallen $a_{1},\ldots ,a_{n}$ zo, dat:

q=p_{1}^{a_{1}}\cdot \ldots \cdot p_{n}^{a_{n}}

.

Dus is voor $k=1,\ldots ,n$

\|q\|_{p_{k}}=p_{k}^{-a_{k}}

en voor elk ander priemgetal $p$ :

\|q\|_{p}=1.

Voorbeelden

De getallen ... -2, -1, 1, 2, 3, 4, 6, ... die niet deelbaar zijn door 5, hebben de 5-adische norm 5⁰ = 1.
De getallen ... -10, -5, 5, 10, 15, 20, 30, ... zijn deelbaar door 5, maar niet door 25 en hebben dus de 5-adische norm $5^{-1}={\tfrac {1}{5}}$ .
De getallen ... -50, -25, 25, 50, 75, 100, 150, ... hebben de 5-adische norm $5^{-2}={\tfrac {1}{25}}$ .
$\left|\left|{\frac {7}{250}}\right|\right|_{5}=5^{3}=125$ , vanwege de factor $5^{3}$ in de noemer.
Voor $x={\tfrac {63}{550}}=2^{-1}\cdot 3^{2}\cdot 5^{-2}\cdot 7\cdot 11^{-1}$ geldt:

\|x\|_{2}=2,\|x\|_{3}={\tfrac {1}{9}},\|x\|_{5}=25,\|x\|_{7}={\tfrac {1}{7}},\|x\|_{11}=11

|x|_{p}=1

voor alle andere priemgetallen p.

Cauchyrijen

Of een rij al dan niet een cauchyrij is, hangt af van de gebruikte afstand.

De reeks

1+5+5^{2}+5^{3}+\ldots +5^{n}+\ldots

is normaal niet convergent, maar in de 5-adische norm wel. De som van de eerste n termen is

{\frac {1-5^{n}}{1-5}}=-{\frac {1}{4}}+{\frac {5^{n}}{4}}

.

De 5-adische norm van de laatste term is

5^{-n}

. De 5-adische limiet van deze reeks is gelijk aan

-{\frac {1}{4}}

.

Niet-archimedisch

De p-adische normen hebben een sterkere ongelijkheid dan de driehoeksongelijkheid:

\|x\pm y\|_{p}\leq \max(\|x\|_{p},\|y\|_{p})

(de bijbehorende metriek is een ultrametriek).

Uit deze ongelijkheid volgt meteen dat $\|nx\|_{p}\leq \|x\|_{p}$ met $n\in \mathbb {N}$ . Men zegt in dit verband dat de p-adische norm niet-archimedisch is. Een belangrijk gevolg hiervan betreft de convergentie van oneindige reeksen. In $\mathbb {Q} _{p}$ , en meer algemeen in elke complete ruimte met een niet-archimedische norm, is een oneindige reeks slechts dan convergent als haar algemene term naar nul gaat. Dit staat in schril contrast met de situatie in $\mathbb {R}$ , waar de grens tussen convergente en divergente reeksen veel moeilijker te trekken valt.

Eigenschappen

\|q\|_{p}\geq 0

\|q\|_{p}=0\Rightarrow q=0

\|-q\|_{p}=\|q\|_{p}

\|qr\|_{p}=\|q\|_{p}\|r\|_{p}

\|q+r\|_{p}\leq \|q\|_{p}+\|r\|_{p}

\|q+r\|_{p}\leq \max(\|q\|_{p},\|r\|_{p})

Metriek

De p-adische norm induceert op $\mathbb {Q}$ een p-adische metriek, een ultrametriek, door de afstandsfunctie met isometrische translaties

d_{p}(a,b)=\|a-b\|_{p}.

Beschouwen we de zo geconstrueerde 5-adische metriek, dan convergeert in $\mathbb {Q}$ de rij $(1,5,5^{2},5^{3},5^{4},\ldots )$ naar 0, terwijl de rij $(1,{\tfrac {1}{2}},{\tfrac {1}{4}},{\tfrac {1}{8}},\ldots )$ weliswaar begrensd is, maar geen cauchyrij is, want voor elke $n$ is:

d_{5}\left({\tfrac {1}{2^{n}}},{\tfrac {1}{2^{n+1}}}\right)=\left\|{\tfrac {1}{2^{n+1}}}\right\|_{5}=1

This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.