Ostracodermi
Ostracodermi of ostracodermen (van Oudgrieks ὄστρακον (ostrakon) = schelp; δέρμα (derma) = huid) zijn een parafyletische groep van uitgestorven primitieve kaakloze vissen (Agnatha). Groepen die tot de ostracodermen gerekend worden hebben gemeen dat ze bedekt waren met een pantser van benen platen. Fossielen van deze dieren zijn gevonden in Europa en Noord-Amerika.
| Ostracodermi Fossiel voorkomen: Ordovicium - Devoon | ||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 | ||||||||
| Taxonomische indeling | ||||||||
| ||||||||
| Klasse | ||||||||
| Ostracodermi †* | ||||||||
Ostracodermi op  | ||||||||
| ||||||||
Ostracodermen zijn meestal niet langer dan 30 cm. Het waren waarschijnlijk langzame, op de bodem levende vissen. Het zijn de oudst bekende vissen waarbij de kieuwen uitsluitend voor ademhaling dienden - eerdere gewervelden gebruikten hun kieuwen ook om voedsel uit het water te filteren. Voor voedsel hadden ze twee uitwendige farynxes, die als zakken aan de zijkant van de kop hingen, zonder beschermend operculum ter afdekking. Spieren in de farynxes zorgden voor stroming, waarmee kleine prooien naar binnen gezogen werden.
Nadat rond 400 miljoen jaar geleden de eerste kaakvissen verschenen namen de Ostracodermi sterk af in aantal. De laatste verdwenen tijdens de Laat-Devonische extinctie (rond 360 miljoen jaar geleden).
Omdat de klasse Ostracodermi parafyletisch is (dat wil zeggen dat de verschillende taxa binnen de groep niet direct evolutionair verwant zijn) wordt ze in moderne indelingen meestal niet opgenomen. Enkele groepen die tot de Ostracodermi gerekend worden zijn:
- Pteraspidomorphi
- Thelodonti
- Anaspida
- Galeaspida
- Pituriaspida
- Osteostraci
- Euconodonta
- Eriptychiida