Open standaard

Het doel van open standaarden is de uitwisselbaarheid tussen verschillende informatiesystemen, of nog belangrijker: gegevensverzamelingen, te vergroten en de mensheid informatie te laten vastleggen in een toekomstvast formaat. Een neveneffect van open standaarden is meer keuzevrijheid in (en daarmee minder afhankelijkheden van) de leveranciers.

Open standaarden zijn een voortvloeisel uit het fenomeen: “vrijgegeven specificaties”. Uiteraard is een vrijgegeven specificatie ook gestandaardiseerd, maar de bewaking daarvan ligt bij een fabrikant in plaats van bij een algemeen erkend standaardisatie-instituut. Beide zijn wel onder dezelfde (open) condities te gebruiken en toe te passen. Een zeer bekende vrijgegeven specificatie in de ICT branche is (of was) de ISA interface uit de IBM PC van jaren ‘80, waardoor uitbreidingskaarten en disks konden worden uitgewisseld met Personal Computers die “IBM compatible” waren. Dat dit IBM enige jaren de werelddominantie op PC gebied zou brengen wordt tegenwoordig gezien als een marketing stunt van de eerste orde.

Fabrikanten die tegenwoordig proberen dit succes te herhalen door eigen specificaties als open standaarden in de markt te zetten komen doorgaans bedrogen uit. Een treffend voorbeeld hiervan is de FourThirds “standaard” voor de digitale cameramarkt van Olympus, waar drie jaar na de introductie nog steeds geen enkele partij op had ingespeeld. Het enige dat Olympus in eigen hand had was het vrijgeven van de specificatie. Maar het is niet de fabrikant die bepaalt of een specificatie ook een standaard is. De autoriteiten die dat wel kunnen zijn de algemeen erkende standaardisatie-instituten en de markt. In het eerste geval spreekt men van “de jure” standaarden (“bij wet”) terwijl in het tweede geval men spreekt van “de facto” standaarden (“min of meer” standaard door massaal gebruik, zoals bij HTML en JPEG). De meeste de facto standaarden worden later gefixeerd als de jure. Een voorbeeld hiervan is het PDF formaat (ISO 15930-1:2001).

Hoewel Open Source software zoveel mogelijk gebruikmaakt van Open Standaarden is dit niet altijd het geval. Vaak worden er ook gesloten standaarden ondersteund en gebruikt. Zo kan software met gesloten broncode (closed source) ook gebruikmaken van zowel open als gesloten standaarden. Kortom, standaarden en broncode zijn twee verschillende dingen die beide zowel open als gesloten kunnen zijn, en in elk denkbare combinatie kunnen worden toegepast.

Ook het fenomeen “Open Standaard” is min of meer gestandaardiseerd. In ieder geval bestaat er een duidelijke definitie uitgegeven door de EIF (European Internet Foundation), een organisatie die voorstaat dat Europa politiek gehoord wordt in de digitale wereld.

Onder een 'open standaard' verstaan we een standaard die voldoet aan de volgende eisen:

• De standaard is geadopteerd en zal worden onderhouden en gehandhaafd door een non-profitorganisatie op basis van openlijk toegankelijke besluitvorming-procedures voor alle geïnteresseerde partijen, op democratische grondslag;
• De standaard is gepubliceerd en over de specificaties kan vrijelijk, of tegen een nominale bijdrage, worden beschikt;
• Het intellectueel eigendom van, en mogelijke patenten op de gehele standaard of delen daarvan, zijn onherroepelijk vrijgesteld van licentierechten;
• Er zijn geen beperkingen omtrent het hergebruik van de standaard.

Het gebruik van open standaarden wordt inmiddels ook door de Europese Commissie als beleid genomen. Om standaardisatie binnen de overheid te bewerkstelligen is in 2006 het College en het Forum Standaardisatie ingesteld. De Nederlandse Overheid Referentie Architectuur (NORA), die ook door Forum en College wordt uitgedragen, schrijft bij voorkeur open standaarden voor.

Voor interoperabiliteit van informatiesystemen is brede toepassing van (open) standaarden een basisvoorwaarde. Dit maakt eenmalige gegevensaanlevering, plaats- en tijdsonafhankelijke transacties en het gebruik van elektronische dossiers voor tal van toepassingen mede mogelijk. Twee entiteiten, het Forum Standaardisatie en het Nationaal Beraad, spelen een belangrijke rol op de weg naar een erkende standaard. Zij hebben een belangrijke taak bij het duidelijk maken welke standaarden door (semi-)publieke instellingen (bij voorkeur) gebruikt worden in hun communicatie onderling en met burgers en bedrijven. Een aantal open standaarden is verplicht voor overheden krachtens het 'pas toe of leg uit' beleid. Het secretariaat van het Forum - het Bureau Forum Standaardisatie - is ondergebracht bij Logius.

Niet het scheppen van een volledig bouwwerk van standaarden staat voorop, maar interoperabiliteit van informatiesystemen. De nadruk ligt op het maken van afspraken over semantische en organisatorische standaarden en minder op technische standaarden. Semantische standaarden hebben betrekking op eenheid van taal bij het gebruiken van gegevens en berichten in ketentoepassingen en werkprocessen. Organisatorische standaarden hebben betrekking op het harmoniseren van uitvraagmomenten richting bedrijven en burgers, zowel voor toepassingen binnen sectoren als tussen sectoren.

In dit onderdeel wordt de referentiearchitectuur (in wording) van de Nederlandse e-overheid beschreven: bijvoorbeeld NORA, voor de gehele overheid, en de architectuur voor de rijksoverheid, MARIJ. Deze referentiearchitecturen worden (door)ontwikkeld door architecten voor architecten. Daarnaast zijn hier praktijkvoorbeelden van informatiearchitecturen te vinden en informatie over de Architectuurmatrix.

Portaal Vrije software

• Open source
• Opensourcesoftware
• Vrije software

• Open standaarden op forumstandaardisatie.nl

Wikibooks heeft meer over dit onderwerp: Open standaarden.