Onzevader

Het Onzevader of Paternoster is het meest verbreide christelijke gebed en dateert reeds uit de 1e eeuw. Het gebed is gericht aan God. De Woordenlijst van de Nederlandse taal vermeldt 'Onzevader' als officiële spelling, maar in de katholieke, orthodoxe en protestantse traditie is Onze Vader gebruikelijker. Het wordt ook het Gebed des Heren genoemd en is een van de bekendste gebeden in de Kerk.

Het Onzevader in het gregoriaans.
Het Onzevader op een bord in de OLV-ten-Vijver-Abdij.

Oorsprong

Volgens de evangeliën heeft Jezus Christus het Onzevader zelf aan zijn volgelingen geleerd. In de Bijbel is het gebed te vinden in Matteüs 6:9-13 als onderdeel van de bergrede en in Lucas 11:2-4. De versie van Lucas is korter dan die van Matteüs. Bovendien is de versie van Matteüs in de wetenschappelijke uitgave van het Nieuwe Testament (Nestle-Aland) korter dan die in de Textus Receptus, de tekstvorm die in gebruik was voor de opkomst van de moderne tekstkritiek.

Matteüs 6:9-13 in de Textus Receptus met Statenvertaling Matteüs 6:9-13 in Nestle-Aland met NBV Lucas 11:2-4 in Nestle-Aland met NBV
Πάτερ ἡμῶν ὁ ἐν τοῖς οὐρανοῖς

Onse Vader, die in de hemelen [zijt]

 Πάτερ ἡμῶν ὁ ἐν τοῖς οὐρανοῖς

Onze Vader in de hemel,

 Πάτερ,

Vader,

ἁγιασθήτω τὸ ὄνομά σου·

uwen naem werde geheylicht.

 ἁγιασθήτω τὸ ὄνομά σου·

laat uw naam geheiligd worden,

 ἁγιασθήτω τὸ ὄνομά σου·

laat uw naam geheiligd worden

ἐλθέτω ἡ βασιλεία σου·

Uw’ Coninckrijcke come.

 ἐλθέτω ἡ βασιλεία σου·

laat uw koninkrijk komen

 ἐλθέτω ἡ βασιλεία σου·

en laat uw koninkrijk komen.

γενηθήτω τὸ θέλημά σου, ὡς ἐν οὐρανῷ καὶ ἐπὶ τῆς γῆς·

uwen wille geschiede gelijck inden Hemel [also] oock op der aerden.

 γενηθήτω τὸ θέλημά σου, ὡς ἐν οὐρανῷ καὶ ἐπὶ γῆς·

en uw wil gedaan worden op aarde zoals in de hemel.
τὸν ἄρτον ἡμῶν τὸν ἐπιούσιον δὸς ἡμῖν σήμερον·

Ons’ dagelicks broodt geeft ons heden.

 τὸν ἄρτον ἡμῶν τὸν ἐπιούσιον δὸς ἡμῖν σήμερον·

Geef ons vandaag het brood dat wij nodig hebben.

 τὸν ἄρτον ἡμῶν τὸν ἐπιούσιον δίδου ἡμῖν τὸ καθʼ ἡμέραν·

Geef ons dagelijks het brood dat wij nodig hebben.

καὶ ἄφες ἡμῖν τὰ ὀφειλήματα ἡμῶν, ὡς καὶ ἡμεῖς ἀφίεμεν τοῖς ὀφειλέταις ἡμῶν·

Ende vergeeft ons onse schulden, gelijck oock wy vergeven onse schuldenaren.

 καὶ ἄφες ἡμῖν τὰ ὀφειλήματα ἡμῶν, ὡς καὶ ἡμεῖς ἀφήκαμεν τοῖς ὀφειλέταις ἡμῶν·

Vergeef ons onze schulden, zoals ook wij hebben vergeven wie ons iets schuldig was.

 καὶ ἄφες ἡμῖν τὰς ἁμαρτίας ἡμῶν, καὶ γὰρ αὐτοὶ ἀφίομεν παντὶ ὀφείλοντι ἡμῖν·

Vergeef ons onze zonden, want ook wijzelf vergeven iedereen die ons iets schuldig is.

καὶ μὴ εἰσενέγκῃς ἡμᾶς εἰς πειρασμόν, ἀλλὰ ῥῦσαι ἡμᾶς ἀπὸ τοῦ πονηροῦ.

Ende en leydt ons niet in versoeckinge, maer verlost ons van den boosen.

 καὶ μὴ εἰσενέγκῃς ἡμᾶς εἰς πειρασμόν, ἀλλὰ ῥῦσαι ἡμᾶς ἀπὸ τοῦ πονηροῦ.

En breng ons niet in beproeving, maar red ons uit de greep van het kwaad.

 καὶ μὴ εἰσενέγκῃς ἡμᾶς εἰς πειρασμόν.

En breng ons niet in beproeving.

Ὅτι σοῦ ἐστιν ἡ βασιλεία καὶ ἡ δύναμις καὶ ἡ δόξα εἰς τοὺς αἰῶνας· ἀμήν.

Want uw’ is het Coninckrijcke, ende de cracht, ende de heerlickheyt inder eeuwicheyt, Amen.

In jongere handschriften is de versie van Lucas uitgebreid aan de hand van Matteüs.

Joods karakter

Het Onzevader vertoont veel overeenkomsten met oude gebeden uit de Joodse traditie. Ook is de inhoud van het gebed sterk gekleurd door teksten uit de Hebreeuwse Bijbel en de Septuaginta. De aanhef lijkt onder meer op uitdrukkingen in Jesaja 63:15-16 en 64:7, de eerste bede op uitdrukkingen in Jesaja 29:23 en Ezechiel 36:23, de tweede bede op Obadja 1:21, de derde op 1 Samuel 3:18 en 1 Makkabeeën 3:60, de vierde op Spreuken 30:8, de vijfde op Sirach 28:2 en de zesde op Psalm 17:30 (Septuaginta) en Psalm 26:2. De lofprijzing in de jongere handschriften is gebaseerd op 1 Kronieken 29:11-13.

Teksten

De oudste teksten van het Onzevader die zijn overgeleverd, zijn in het Koinè-Grieks. In het Nederlandse taalgebied zijn per religieuze stroming andere vertalingen gebruikelijk, zo zijn er verschillende protestantse vertalingen. De hieronder staande weergaven gaan uit van de langere versie van Matteüs.

Grieks (Textus receptus)

Πάτερ ἡμῶν ὁ ἐν τοῖς οὐρανοῖς
ἁγιασθήτω τὸ ὄνομά σου·
ἐλθέτω ἡ βασιλεία σου·
γενηθήτω τὸ θέλημά σου,
ὡς ἐν οὐρανῷ καὶ ἐπὶ τῆς γῆς·
τὸν ἄρτον ἡμῶν τὸν ἐπιούσιον δὸς ἡμῖν σήμερον·
καὶ ἄφες ἡμῖν τὰ ὀφειλήματα ἡμῶν,
ὡς καὶ ἡμεῖς ἀφίεμεν τοῖς ὀφειλέταις ἡμῶν·
καὶ μὴ εἰσενέγκῃς ἡμᾶς εἰς πειρασμόν,
ἀλλὰ ῥῦσαι ἡμᾶς ἀπὸ τοῦ πονηροῦ.
Ὅτι σοῦ ἐστιν ἡ βασιλεία καὶ ἡ δύναμις καὶ ἡ δόξα εἰς τοὺς αἰῶνας·
ἀμήν.

Transliteratie van het Grieks[1]

Páteer iemóón, o endíes oeraníes
ajasthíeto t'ónomásoe:
eelthéto ie vasielíeasoe:
jeniethíeto to théliemásoe,
oos een oeranó ke epíe tíes jíes:
toon áártoon iemóón toon epieóesieoon dhoos iemíen síemeroon.
ke áfees iemíen ta ofielíemata iemóón,
oos ke iemíes afíeëmeendíes ofielétees iemóón:
ke mie iesenéénkies iemáás ies pierazmóón,
aallá ríese iemáás apó toe ponieróe.
Ótie sóe eestien ie vasielíea ke ie dhíenamies ke ie dhóóxa ies toes eónaas:
amíen.


Latijnse tekst
Transcript gebed onze vader naar het gregoriaans
Pater noster, qui es in caelis,
Sanctificetur nomen tuum.
Adveniat regnum tuum.
Fiat voluntas tua,
Sicut in caelo et in terra.
Panem nostrum quotidianum da nobis hodie,
Et dimitte nobis debita nostra,
Sicut et nos dimittimus debitoribus nostris.
Et ne nos inducas in tentationem:
Sed libera nos a malo.
[Quia tuum est regnum,
Et potestas,
Et gloria in saecula.]
Amen

Rooms-Katholieke vertaling
Onze Vader, die in de hemel zijt,
uw naam worde geheiligd,
uw rijk kome,
uw wil geschiede
op aarde zoals in de hemel.
Geef ons heden ons dagelijks brood
en vergeef ons onze schulden,
zoals ook wij vergeven aan onze schuldenaren,
en breng ons niet in beproeving,
maar verlos ons van het kwade.
Amen.

Vertalingen tot 2016

De huidige vertaling geschreven van het Onzevader werd in 2014 geschreven, die de verschillen ophief die tot dan toe tussen België en Nederland bestonden. Deze tekst werd van kracht vanaf de advent van 2016, vanaf 27 november 2016. Tot dan bleven de oude Belgische en Nederlandse vertalingen in gebruik.

De verschillen met de vertaling die vanaf 27 november 2016 wordt gebruikt zijn vet-gecursiveerd aangegeven.

Vertaling in België tot 2016:

Onze Vader, die in de hemelen zijt,
geheiligd zij uw naam,
uw rijk kome,
uw wil geschiede
op aarde als in de hemel.
Geef ons heden ons dagelijks brood
en vergeef ons onze schulden,
gelijk ook wij vergeven aan onze schuldenaren,
en leid ons niet in bekoring,
maar verlos ons van het kwade.
Amen.

Vertaling in Nederland tot 2016:

Onze Vader, die in de hemel zijt,
uw naam worde geheiligd,
uw rijk kome,
uw wil geschiede
op aarde zoals in de hemel.
Geef ons heden ons dagelijks brood
en vergeef ons onze schuld,
zoals ook wij aan anderen hun schuld vergeven,
en leid ons niet in bekoring,
maar verlos ons van het kwade.
Amen.


Protestantse vertaling

Vertaling volgens het Nederlands Bijbelgenootschap

Onze Vader die in de hemelen zijt,
uw naam worde geheiligd;
uw Koninkrijk kome;
uw wil geschiede,
gelijk in de hemel als ook op de aarde.
Geef ons heden ons dagelijks brood;
en vergeef ons onze schulden,
gelijk ook wij vergeven onze schuldenaren;
en leid ons niet in verzoeking,
maar verlos ons van den boze.
[Want van U is het Koninkrijk
en de kracht en de heerlijkheid
tot in der eeuwigheid.]
Amen.

Oud-Katholieke vertaling

Vertaling volgens het Oud-Katholiek Kerkboek:[2]

Onze Vader, die in de hemelen zijt,
geheiligd zij uw Naam,
uw koninkrijk kome,
uw wil geschiede
op de aarde als in de hemel.
Geef ons heden ons dagelijks brood,
en vergeef ons onze schulden,
gelijk ook wij vergeven onze schuldenaren,
en leid ons niet in bekoring,
maar verlos ons van het kwade.
[Want van U is het koninkrijk
en de kracht en de heerlijkheid
tot in eeuwigheid.]
Amen.

Onzevader in Bijbelvertalingen

Nieuwe Bijbelvertaling[3]

Vertaling in de Nieuwe Bijbelvertaling:

Onze Vader in de hemel,
laat uw naam geheiligd worden,
laat uw koninkrijk komen
en uw wil gedaan worden
op aarde zoals in de hemel.
Geef ons vandaag het brood
dat wij nodig hebben.
Vergeef ons onze schulden,
zoals ook wij hebben vergeven
wie ons iets schuldig was.
En breng ons niet in beproeving,
maar red ons uit de greep van het kwaad.
[Want aan u behoort het koningschap, de macht en de majesteit tot in eeuwigheid.]
Amen.

Naardense Bijbel

Vertaling in de Naardense Bijbel

Vader over ons in de hemelen,
geheiligd worde uw naam;
kome úw koninkrijk,
geschiede úw wil
als in de hemel ook op de aarde,
ons nodige brood,
geef ons dat vandaag;
en vergeef ons onze schulden,
zoals wij ook vergeven hebben
wie ons iets schuldig zijn;
en breng ons niet in beproeving,
maar ontruk ons aan het boze!


Statenvertaling

Vertaling in de Statenbijbel (Jongbloed-editie):

Onze Vader, Die in de hemelen zijt!
Uw Naam worde geheiligd.
Uw Koninkrijk kome.
Uw wil geschiede, gelijk in den hemel alzo ook op de aarde.
Geef ons heden ons dagelijks brood.
En vergeef ons onze schulden, gelijk ook wij vergeven onzen schuldenaren.
En leid ons niet in verzoeking, maar verlos ons van den boze.
Want Uw is het Koninkrijk, en de kracht, en de heerlijkheid, in der eeuwigheid, amen.

Willibrordvertaling

Vertaling volgens de Willibrordbijbel:

Onze Vader in de hemel,
uw naam worde geheiligd,
uw koninkrijk kome,
uw wil geschiede,
op aarde zoals in de hemel.
Geef ons vandaag het nodige brood,
en vergeef ons onze schulden,
zoals ook wij hebben vergeven wie schulden heeft bij ons.
En breng ons niet in beproeving,
maar red ons van het kwaad.


Raad van Kerken / Oecumenisch

Oecumenische vertaling zoals die wordt voorgesteld door de Raad van Kerken.

Onze Vader die in de hemel zijt,
Uw naam worde geheiligd.
Uw koninkrijk kome.
Uw wil geschiede, op aarde zoals in de hemel.
Geef ons heden ons dagelijks brood.
En vergeef ons onze schulden
zoals ook wij onze schuldenaars vergeven.
En leid ons niet in verzoeking,
maar verlos ons van de boze.
Want van U is het koninkrijk
en de kracht en de heerlijkheid
in eeuwigheid. Amen.

Gebruik

Verschillen tussen protestanten en rooms-katholieken

In het Onzevader, zoals gebruikt door de protestanten, komen alle drie de onderdelen van een gebed terug, in de katholieke versie zijn de verschillen: beproeving in plaats van verzoeking en kwade in plaats van boze:

  • Dankgebed: Uw naam worde geheiligd, Uw koninkrijk kome, Uw wil geschiede, op aarde zoals in de hemel.
  • Smeekgebed (litanie): Geef ons heden ons dagelijks brood. En vergeef ons onze schulden zoals ook wij onze schuldenaars vergeven. En leid ons niet in verzoeking, maar verlos ons van de boze.
  • Belijdend gebed: Want van U is het koninkrijk en de kracht en de heerlijkheid in eeuwigheid.

De slotwoorden Want van U is het koninkrijk en de kracht en de heerlijkheid in eeuwigheid ontbreken in de oudste handschriften van het evangelie van Mattheus.

Embolisme

In de katholieke misviering volgens de Novus Ordo Missae sluit de priester het gebed af met het embolisme.

Libera nos, quaesumus, Domine, ab omnibus malis,Verlos ons, Heer, van alle kwaad,
da propitius pacem in diebus nostris,geef genadig vrede in onze dagen,
ut, ope misericordiae tuae adiutidat wij gesteund door Uw barmhartigheid,
et a peccato simus semper liberialtijd vrij mogen zijn van zonde,
et ab omni perturbatione securien beveiligd tegen alle angst en onrust.
exspectantes beatam spemTerwijl wij uitzien naar de zalige vervulling van onze hoop,
et adventum Salvatoris nostri Iesu Christi.de komst van onze Verlosser Jezus Christus.
waarna de gelovigen antwoorden met:
Quia tuum est regnum,Want van U is het koninkrijk
et potestas, et gloriaen de kracht en de heerlijkheid
in saecula.in eeuwigheid.

Orthodoxe Kerk

In de Orthodoxe Kerk wordt de doxologie nooit uitgesproken door de gelovigen. Deze wordt altijd gedaan door de priester. In de Griekse traditie gebruikt men bij het afwezig zijn van de priester: Door de gebeden van onze Heilige Vaders, Heer Jezus Christus Onze God ontferm U over ons, Amen.

Parodie

Gentsch Vader-Onze

Een parodie op het Onzevader, is het Gentsch Vader-Onze, geschreven door een anonieme auteur in 1572.[4][5]

Helse duvel die tot Brussel zijt
Uwen naam ende faam zij vermaledijd
Uw rijk verga zonder respijt
Want heeft geduurd te langen tijd
Uwen wille zal niet gewerden
Noch in hemel noch op erden
Gij beneempt ons huiden ons dagelijks brood
Wijf ende kinderen hebben 't grote nood
Gij en vergeeft niemand zijn schuld
Want gij met haat ende nijd zijt vervuld
Gij en laat niemand ongetempteerd
Alle die landen gij perturbeert
O Hemelsen Vader, die in den hemel zijt
Maak ons dezen helsen duvel kwijt
Met zijnen bloedigen, valsen raad
Daar hij mede handelt alle kwaad
Ende zijn Spaans krijgsvolk allegaar
't Welk leeft of zij des duvels waar

Amen

Bronnen die bij dit onderwerp horen, zijn te vinden op de pagina Onzevader op de Nederlandstalige Wikisource.
Zie de categorie Lord's Prayer van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp.
Beluister (info)
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.