Nederlandse boeren op Amager

Tussen 1513 en 1523 was Christiaan II koning van Denemarken. Zijn rechterhand en adviseur was de van oorsprong Nederlandse Syberich Willems, haar dochter Dyveke was bovendien zijn minnares. Het is waarschijnlijk dat dit een rol gespeeld heeft bij de interesse van Christiaan II voor Nederland.[1]

In 1516 zouden er al onderhandelingen zijn begonnen om boeren uit de Nederlanden naar Denemarken te halen. Tussen juni en september 1521 bezocht Christiaan II de Nederlanden waar hij met grote eer werd ontvangen. Hij bezocht onder meer de rijke steden en had contact met onder meer Albrecht Dürer en Erasmus. Het is onduidelijk of er een direct verband was tussen zijn bezoek aan de Nederlanden en de komst van de Nederlandse kolonisten naar Denemarken in hetzelfde jaar. Politieke redenen zouden een rol gespeeld kunnen hebben - Christiaan II zou de Deense samenleving naar Nederlands model hebben willen inrichten.[2][3] In 1523 werd de koning echter afgezet. Hij zou daarna bijna 10 jaar in ballingschap in Lier verblijven.

Al in 1516 zou een eerste kleine groep Nederlanders naar Denemarken zijn gekomen. In 1521 nodigde Christiaan II 24 boerenfamilies - in totaal 184 personen uit Waterland - uit om zich te vestigen op het eiland Amager.[4] In ruil voor het beschikbaar gestelde land moesten de immigranten groenten leveren aan het hof in Kopenhagen. Volgens de koning waren Deense boeren namelijk 'niet bekwaam genoeg om groenten te telen'.[5] De Nederlandse immigranten kregen het eigendomsrecht over het hele eiland Amager, uitgezonderd het dorp Dragør. De oorspronkelijke Deense bevolking van Amager werd verhuisd. De immigranten waren vrijgesteld van Deense belastingen en kregen privileges zoals een eigen rechtsstelsel en het recht op het jagen op en vangen van vrijwel alle vogels en vissen.[6]

Kerk van Store Magleby

Toen in 1523 Christiaan II werd afgezet eisten de nieuwe machthebbers aanvankelijk het vertrek van de Nederlanders, maar uiteindelijk werd besloten het grondgebied dat ze in eigendom hadden te verkleinen tot enkel het zuidelijke deel van Amager - genaamd Store Magleby. Deze situatie bleef bestaan onder latere koningen.

Al snel kregen de Nederlandse boeren veel welvaart en macht, wat voor enige rivaliteit met de Denen zorgde.[5] In 1574 werd besloten dat de boeren zich weer buiten zuidelijk Amager mochten vestigen, de belastingvrijstelling werd echter afgeschaft. Rond 1600 bouwden de immigranten een haven in Dragør. In 1817 stierf hun laatste schout Dirch Corneliussen, waarna in 1823 uiteindelijk het eigen rechtssysteem van de immigranten werd afgeschaft, en daarmee hun wettelijke uitzonderingspositie verviel.[6]

Taal en tradities

Herdenkingsplaquette aan de Store Magleby kerk

Met name in de eerste jaren trouwden de immigranten uitsluitend onderling. In de loop der jaren ontwikkelde zich een eigen dialect, 'Amagernederlands' (Amagerhollandsk) genaamd. Pas vanaf 1811 werden kerkdiensten en schoollessen in het Deens gegeven in plaats van in Amagernederlands.[5] Ook daarna bleef men nog lang het eigen dialect spreken, een mengsel van Nederlands, Platduits en Deens.
Op een herdenkingsplaquette in de kerk van Store Magleby is een tekst in dit dialect te lezen:[7]

"Anno 1731 is dese Kerck omgebouwet up om egen bekostning det selve Jahr als den 6. Juni is Koning Christian de 6. gekront. Cornelius Cornelisen Skoudt"

Het eigen rechtsstelsel werd uitgevoerd door een schout gekozen uit hun midden. De immigranten hadden een eigen klederdracht, zoals op schilderijen van Julius Exner te zien is.

Overblijfselen

Julius Exner - Een meisje uit Store Magleby, Amager

Er zijn geen gebouwen uit de tijd van de eerste kolonisten meer over. Oorzaak daarvan is een reeks branden tussen 1658 een 1821 die onder meer het gevolg waren van Zweedse oorlogshandelingen.[7] In 1922 bracht koningin Wilhelmina een staatsbezoek aan Denemarken, waarbij ze ook Store Magleby bezocht.[6][8]

Anno 2015 zou er nog een zekere rivaliteit en cultuurverschil zijn tussen Store Magleby en het naastgelegen Dragør.[9] In 1971 zou nog altijd een kwart van de bewoners van Amager een Nederlandse afkomst hebben.[10]

Schilder Julius Exner heeft meerdere schilderijen gemaakt van Amager in de 19e eeuw, waar hij bij een van oorsprong Nederlandse familie woonde.[6]

Onder sommige deskundigen is twijfel of het om Nederlandse of om Vlaamse immigranten gaat.[1][3][11] De streek Waterland zou namelijk te moerassig zijn geweest om groente te telen. Verslechterde landbouwomstandigheden zouden echter ook juist een reden om te emigreren kunnen zijn geweest. Volgens een etymoloog zouden veel achternamen uit het nabij gelegen West-Friesland komen.

Denemarken is begin eenentwintigste-eeuw de op een na populairste bestemming voor emigrerende boeren uit Nederland. Ook de huidige Nederlandse immigranten zijn succesvoller dan de Deense boeren, uit onderzoek zou blijken dat de Nederlanders harder werken dan de Denen en modernere landbouwmethoden gebruiken.[12][13]

In 2010 nam de gemeente Skive een bureau in de arm om Nederlandse immigranten naar het eiland Fur te halen.[14] Het doel was dat uiteindelijk 100 Nederlanders zich zouden vestigen op Fur.[15] Twee jaar later waren er echter slechts vier Nederlanders naar het eiland verhuisd.[16]