Nationale parken in België

Het concept van een nationaal park is in de Verenigde Staten van Amerika ontstaan. Een nationaal park kreeg in dat land de betekenis van een vrij groot, door de federale overheid beschermd en afgebakend gebied, bedoeld om recreanten te laten genieten van de wilde natuur, ook belangrijk voor de nationale identiteit. Het eerste park, Yellowstone National Park, dat in 1872 werd gesticht, werd een model voor andere parken binnen en buiten de VS. Wereldwijd volgden honderden parken het Amerikaanse initiatief, de eerste Europese parken in 1909 werden in Zweden gesticht.

Verschillende Belgen, zoals de dierkundige Jean-Marie Derscheid en de plantkundige Jean Massart, waren betrokken bij de internationale natuurbescherming, en de voorlopers van de IUCN. Hier troffen Amerikanen en Europeanen elkaar en bespraken de mogelijkheden om nationale parken te stichten. De eerste concrete daad van Belgische zijde was de stichting van een nationaal park in Belgisch Congo (1925) door koning Albert I van België en enkele andere nationale parken in Congo. Het betrof zeer grote nationaal parken, die vooral voor wetenschappelijk onderzoek bedoeld waren. Dit Nationaal Albert Park was het eerste Afrikaanse nationale park en draagt na de koloniale tijd de naam Virunga Nationaal Park. In het moederland België zelf hebben na de Tweede Wereldoorlog enige tijd enkele gebieden de status van nationaal park gehad. Twee zijn gesticht door de staat, Hoge Venen en De Westhoek. Vier andere zijn gesticht door de Vereniging Ardenne et Gaume, die ook het blad Parcs Nationaux uitgaf. Twee van deze gebieden waren niet groter dan 20 hectare: Furfooz en Poilvache. Daarnaast waren er parc national Bohan-Membre (160 ha) en Parc National Lesse et Lomme (1953, 1000 ha). Beide laatste parken worden ook tegenwoordig nog wel nationaal park genoemd.

In 1998 gaf de Vlaamse regering opdracht aan het Regionaal Landschap Kempen en Maasland voor het opzetten van het Nationaal Park Hoge Kempen in de provincie Limburg. Het eerste en voorlopig enige Nationaal Park -in het Vlaams Gewest en in België als geheel- omvat op dit ogenblik een gebied van 5750 hectare van voornamelijk bos- en heidegebieden in de gemeenten As, Dilsen-Stokkem, Genk, Lanaken, Maasmechelen en Zutendaal. Het Nationaal Park Hoge Kempen is op 26 maart 2006 feestelijk geopend voor het publiek.

Het Grenspark De Zoom-Kalmthoutse Heide is een grensoverschrijdend natuurgebied in de Nederlandse provincie Noord-Brabant en de Belgische provincie Antwerpen, op het grondgebied van de gemeenten Woensdrecht, Kalmthout en Essen. In Nederland heeft dit vanaf 2001 de status van nationaal park.