Nationale Signals Intelligence Organisatie

De Nationale Signals Intelligence Organisatie (NSO), verkort tot Nationale Sigint Organisatie, was een Nederlandse organisatie die radio- en satellietcommunicatie afluisterde ten behoeve van de AIVD en de MIVD. Hiertoe beschikte de NSO over een grondstation voor satellietverkeer in Burum en een radio-afluisterpost in Eibergen. De NSO is opgericht in 2003 en werd volledig operationeel in 2007. Per 15 juni 2014 is ze opgegaan in de nieuwe Joint Sigint Cyber Unit (JSCU).

Het NSO-grondstation op It Greate Ear bij Burum (2012)

Oprichting

De NSO is ontstaan als uitvloeisel van de aanslagen op 11 september 2001. Die gebeurtenis vormde voor de Nederlandse regering aanleiding voor het opstellen van het Actieplan Terrorismebestrijding en Veiligheid, waarin werd besloten tot het uitbreiden en concentreren van de afluistercapaciteit voor satellietcommunicatie.

Het aantal satellietschotels van de MIVD werd aanzienlijk uitgebreid, waardoor deze dienst meer eigen mogelijkheden voor het onderscheppen van communicatie kreeg. De op deze wijze verkregen gegevens kunnen bovendien interessant zijn voor bevriende buitenlandse inlichtingendiensten en dan onder het motto "voor wat hoort wat" geruild worden tegen informatie die voor Nederland interessant is. Dit is een in de inlichtingenwereld gebruikelijke en veelvoorkomende handelwijze.[1]

Omdat de onderschepte informatie vooral ook interessant was voor de AIVD, werd in 2003 besloten tot het oprichten van een nieuwe organisatie: de Nationale Sigint Organisatie (NSO), waarbij Sigint staat voor signals intelligence, dat wil zeggen informatie uit elektronische communicatie. In het Nederlands worden dit ook wel verbindingsinlichtingen genoemd. De oprichting van de NSO gebeurde gefaseerd en werd officieel afgerond met de ingebruikname van de vernieuwde afluisterpost in Eibergen op 26 mei 2007.[2]

De NSO werd in eerste instantie opgebouwd uit de afdeling Verbindingsinlichtingen van de MIVD. Het was de bedoeling dat de NSO een zelfstandige dienst zou worden, om doelmatiger en effectiever te kunnen werken. Aangezien de minister van Defensie niet op eigen houtje een nieuwe geheime dienst mag oprichten, werd de NSO voorlopig ondergebracht bij de MIVD, totdat de Wet op de inlichtingen- en veiligheidsdiensten 2002 (Wiv) zou worden aangepast.

Taken

De drie hoofdtaken van de NSO waren:

  • Het onderscheppen van gegevens uit draadloze telecommunicatie
  • Onderzoek doen gericht op innovatie en continuïteit van de interceptie
  • In stand houden en op verzoek beschikbaar stellen van sigintdetachementen, zowel personeel als materieel

De NSO verleende technische ondersteuning aan de AIVD en de MIVD om hen in staat te stellen hun bijzondere bevoegdheden met betrekking tot onderschepping van niet-kabelgebonden telecommunicatie zo efficiënt mogelijk uit te oefenen.

Op basis van art. 26 van de Wet op de inlichtingen- en veiligheidsdiensten 2002 zijn beide diensten namelijk bevoegd tot het ontvangen en opnemen van "niet-kabelgebonden telecommunicatie die zijn oorsprong of bestemming in andere landen heeft". Hiervoor is geen toestemming van de betrokken minister vereist. Op grond van art. 27 mogen deze gegevens doorzocht worden aan de hand van namen, nummers en trefwoorden. Hiervoor is echter wel toestemming van de betrokken minister vereist en deze kan voor telkens 3 maanden worden verleend. Het met toestemming mogen doorzoeken geldt eveneens voor niet-kabelgebonden communicatie waarbij verzender en ontvanger zich in Nederland bevinden.[3]

Activiteiten

De afluistercapaciteit van de NSO was bedoeld om informatie over en uit het buitenland te verzamelen, in de eerste plaats over klassieke militaire zaken en over terrorisme, zoals de netwerken van Al Qaida. De afluistermogelijkheden kunnen ook worden ingezet in het kader van de voorbereiding en de uitvoering van crisisbeheersingsoperaties.[1]

Grafiek uit het NSA-programma BOUNDLESSINFORMANT met daarin de 1,8 miljoen metadata die Nederland verzameld en met de NSA gedeeld heeft

De NSO bleek eind 2012 voor de MIVD 1,8 miljoen metadata te hebben verzameld "in het kader van terrorismebestrijding en militaire operaties in het buitenland" en deze te hebben gedeeld met de Verenigde Staten.[4] Het getal van 1,8 miljoen was in oktober 2013, in het kader van de Snowden-onthullingen, naar voren gekomen uit een grafiek, waarvan de media aanvankelijk berichtten dat die betrekking had op Nederlandse telefoongesprekken die door de Amerikaanse NSA zouden zijn onderschept. Ook minister van Binnenlandse Zaken Plasterk verkeerde in die veronderstelling, maar moest daar in februari 2014 noodgedwongen publiekelijk op terugkomen, waardoor zijn positie in gevaar kwam.[5]

Organisatie

Logistiek vormde de NSO een onderdeel van de MIVD, maar ze werd bestuurd door de gezamenlijke Commissie Gezagsmatige Aansturing (CGA), bestaande uit de directeur van de MIVD en het hoofd van de AIVD.[6] In 2007 werkten er 120 mensen bij de NSO.[7]

De opgevangen informatie van de afluisterstations werd aanvankelijk geanalyseerd door het in 1996 opgerichte Strategisch Verbindingsinlichtingen Centrum (SVIC), dat tot 2005 gevestigd was op het terrein van het Marine Etablissement Amsterdam op Kattenburg. Daarna is het centrum verplaatst naar het hoofdkwartier van de MIVD op de Frederikskazerne in Den Haag.

Voor het verwerken van onderschepte data beschikt de MIVD over een eigen expertise op het gebied van linguïstiek, cryptografie, signaalonderzoek, inhoudsanalyse, technische analyse en technische ondersteuning. Gegevens werden echter ook in min of meer ruwe vorm aangeleverd aan de AIVD.[8]

Afluisterstations

Voor het onderscheppen van draadloze communicatie beschikte de NSO over twee afluisterstations: Burum voor interceptie van satellietverkeer en Eibergen voor interceptie van hoogfrequent radioverkeer. Een derde, inmiddels gesloten radio-afluisterstation was sinds 1968 gevestigd in Eemnes. De NSO beschikt ook over personeel en/of materieel op locaties in het buitenland.[9]

Burum

Het afluisterstation voor satellietverkeer was gelegen in Burum (gemeente Kollumerland c.a.) in Friesland en werd op 6 september 2005 operationeel. Dit grondstation was de opvolger van het voormalige grondstation in Zoutkamp in Noord-Groningen, waar sinds eind jaren 70 twee schotelantennes stonden voor het onderscheppen van internationale telefoongesprekken die via de commerciële Intelsat-satellieten verlopen. Na bezwaren van omwonenden besloot Defensie dit Satelliet Grondstation Zoutkamp (SGS Zoutkamp) niet verder uit te breiden en werd het uiteindelijk per 1 januari 2008 buiten gebruik gesteld.

Ondertussen was in 2005 begonnen met de bouw van een nieuw en tevens groter grondstation in Burum (officiële naam: Satelliet Grondstation Burum, afgekort: SGS NSO). Op de zuidoosthoek van het Stratos-terrein, bijgenaamd It Greate Ear, werden de volgende antennes gebouwd: twee grote satellietschotels van 18 meter doorsnee, negen kleinere schotels van 11 meter doorsnee en vier zogeheten 'wafelijzers' met een doorsnee van 4 meter.[10] Zeven schotels onderscheppen communicatie via Intelsat-satellieten en acht de communicatie via satellieten van Inmarsat. Dit nieuwe grondstation werd vanaf eind 2006 gefaseerd in gebruik genomen.

Eibergen

Een tweede afluisterstation van de NSO bevond zich op de militaire basis Kamp Holterhoek in de plaats Eibergen in de Achterhoek, waar sinds 1967 door het 898 Verbindingsbataljon radioverkeer uit het voormalige Oostblok werd afgeluisterd. In 1998 ging dit bataljon samen met de 1e Luchtmacht Verbindingsgroep uit Alphen en een deel van de Marine Inlichtingendienst (het Technisch Informatie Verwerkings Centrum) uit Eemnes op in het nieuwe Operationeel Verbindings-Inlichtingen Centrum (OVIC), dat in Eibergen gevestigd werd.[11]

In 1997 wilde Defensie op het terrein van Kamp Holterhoek drie masten van 95 meter en drie andere van 75 meter hoog plaatsen met daartussen in koepelvorm gespannen antennedraden. Tot opluchting van de omwonenden bleek in 2003 dat volstaan kon worden met vier cirkels van elk 12 sprietantennes van 15 meter hoog.[12] Sinds 2007 wordt hiermee door de NSO hoogfrequent radioverkeer onderschept, waarmee de communicatie van bijvoorbeeld militaire regimes overal ter wereld in de gaten gehouden kan worden. Naar verluidt werken er in Verwervingscentrum Eibergen (VC Eibergen) vele tientallen specialisten, die zich vooral bezighouden met het interpreteren van de afgeluisterde informatie.[7]

Fusie

Per 15 juni 2014 is de NSO opgegaan in een nieuwe organisatie genaamd Joint Sigint Cyber Unit (JSCU). De oprichting daarvan werd sinds 2012 voorbereid door een gezamenlijk team van AIVD en MIVD onder de naam Project Symbolon. De JSCU is gericht op het afweren van zogeheten cyberaanvallen en het afluisteren van radio- en satellietverkeer. Hierbij zal nauw worden samengewerkt met de afluisterdiensten van buitenlandse bondgenoten.[13]

Met betrekking tot de wettelijke basis van de nieuwe organisatie wordt door de commissie Dessens onderzocht of en in hoeverre de huidige Wet op de inlichtingen- en veiligheidsdiensten 2002 (Wiv) dient te worden gewijzigd. Hierin wordt in principe alleen het afluisteren van niet-kabelgebonden communicatie toegestaan, aangezien ten tijde van het opstellen van deze wet al het international verkeer op zeker moment via draadloze verbindingen verliep.[13]

Tegenwoordig verloopt dit nagenoeg volledig via ondergrondse en onderzeese glasvezelkabels, die veel moeilijker zijn af te tappen. Om die reden adviseerde de Commissie van Toezicht in december 2011 om onderzoek te doen naar of en onder welke voorwaarden ook het aftappen van kabelgebonden communicatie kan worden toegestaan.[14]

Nog voordat het onderzoek van de commissie Dessens gepubliceerd is, werd in november 2013 bekend dat het Ministerie van Defensie voor 17 miljoen euro apparatuur van het Israëlische bedrijf NICE Systems had besteld om grootschalig ook kabelgebonden telefoon- en internetverkeer te kunnen opvangen en verwerken. Onder de naam project Argo II zou deze apparatuur vanaf 2014 worden ingezet om "informatie uit communicatiemiddelen te verwerken tot inlichtingen" aldus minister Plasterk van Binnenlandse Zaken.[15]

Zie ook
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.