Motorenfabriek Thomassen De Steeg

Motorenfabriek Thomassen De Steeg was een fabriek in het Gelderse De Steeg die meer dan 100 jaar heeft bestaan. Gedurende die tijd zijn er velerlei machines en motoren ontwikkeld en gebouwd. De onderneming is aan het einde van de 20e eeuw gesplitst in vijf zelfstandige ondernemingen. Drie van deze ondernemingen voeren nog de naam Thomassen als deel van hun bedrijfsnaam.

Thomassen De Steeg in of kort voor 1928

Ontstaan

Molenaar Willem George Frederik Thomassen (Rheden, 1803 – Linschoten, 1881) had een zoon Geurt (1837), die omstreeks 1885 een smederij en reparatiewerkplaats begon in de Rodenburgstraat in Arnhem. De Rodenburgstraat is in de Tweede Wereldoorlog geheel vernield. De eerste werkzaamheden van het bedrijf hadden te maken met windmolens en met de spoorwegen. Voor het scherpen van molenstenen ontwierp hij een machine, die aan molenaars in heel Nederland geleverd werd. Later werden complete maalinrichtingen aangeboden, vaak voorzien van een stoommachine. In 1892 verhuisde het bedrijf naar een groter pand in de Weerdjesstraat in Arnhem. Als compagnon werd P.W. van Rossum in het bedrijf opgenomen. De naam van het bedrijf was toen Thomassen en Co. In 1893 kwam een neef van Geurt Thomassen, Willem George Frederik (Frits) Thomassen (1879) bij het bedrijf van zijn oom te werken. Ook neef Gerrit (de broer van Frits) kwam in dienst van het bedrijf.

Producten

Motoren: Begonnen met de verkoop van Engelse “National”motoren, ontwikkelde Thomassen eigen gas- benzine- en dieselmotoren. De eerste motor werd in 1896 geproduceerd, de laatste in 1982. Vermogens gingen van 0,5 tot 3000 pk. Thomassen heeft samengewerkt met het Deense Frichs en met Stork.
Gasgeneratoren: Om te voldoen aan de vraag naar brandstofgas voor gasmotoren ging Thomassen gasgeneratoren van het merk Simplex (Engels) en later Pierson (Nederlands, geproduceerd in Frankrijk) leveren. Thomassen ontwikkelde ook een eigen gasgenerator. In de oorlogsjaren 40-45, toen er geen benzine te krijgen was, werd dit product weer populair. De motoren zogen het gas zelf aan, vandaar de naam zuiggasgenerator.
Zuigercompressoren: Thomassen begon met het ontwikkelen van zuigercompressoren voor de Bataafse Petroleum Maatschappij (BPM, later Shell). De eerste compressor werd in 1921 afgeleverd. De productie van zuigercompressoren is zeer succesvol gebleken en vindt nog steeds plaats. De grootste compressoren nemen een vermogen op van meer dan 13.000 kW. Thomassen heeft een licentiehouder voor de zuigercompressoren in Japan; Mitsui Engineering & Shipbuilding. Er zijn meer dan 1500 compressoren afgeleverd.
Centrifugaalcompressoren: Op basis van een licentie, verkregen van Carrier (later Elliott) bouwde Thomassen zeer succesvol centrifugaalcompressoren voor de olie- en gasindustrie. Deze compressoren werden gemaakt voor de hoogste drukken die nodig zijn in kraakinstallatie of bij het werk op olie- en gasvelden die onder hoge druk staan. Wegens verslechtering van de markt trok Elliott in 1988 de licentieovereenkomst in. Howden Thomassen Compressors levert nog wel reservedelen en service voor centrifugaalcompressoren.
Stoomturbines: Eveneens onder licentie van Elliott werden vele kleine stoomturbines gebouwd. Deze eenvoudige stoomturbines spelen een belangrijke rol in de petrochemie, als aandrijvers of noodaandrijvers van pompen en ventilatoren, maar ook wel als startmachines van grote gasturbines. Later verkreeg Thomassen een licentie van General Electric voor het bouwen van grotere stoomturbines die veelal werden ingezet bij warmtekrachtcentrales (WKC) of bij Stoom- en gasturbinecentrales (STEG).
Gasturbines: Thomassen begon in 1958 met het bouwen van Westinghousegasturbines onder een licentieovereenkomst met Westinghouse. Toen deze overeenkomst wegens de fusie met RSV niet meer mogelijk was verkreeg Thomassen een licentie voor het bouwen van General Electric (GE) gasturbines. Deze overeenkomst heeft tot 1999 geduurd. In totaal heeft Thomassen 263 zware industriële gasturbines (Heavy Duty, HD) afgeleverd in vermogens tussen 11 MW en 125 MW. Vanaf 1985 begon Thomassen met de levering van LM gasturbines. Deze lichte machines voor Land en Marine zijn afgeleid van een vliegtuigmotor. Hoewel de machine zelf door GE in Amerika werd gebouwd, was Thomassen verantwoordelijk voor het gehele ontwerp en de bouw van de installatie ("packaging" genoemd), vaak een WKC met een stoomketel, een stoomturbine en een generator. Ook deze productie eindigde in 1999, na het leveren van 38 installaties in vermogens tussen 14 MW en 43 MW. Op de Heavy Duty gasturbines wordt nog steeds service verleend, door Ansaldo Thomassen in Rheden, Gld. De service op LM-gasturbines is door GE Energy Europe in 2015 verplaatst naar Brindisi, Italië.
Jaknikkers: Een belangrijk product voor Thomassen. Er zijn heden nog duizenden jaknikkers in bedrijf, vooral in Venezuela en Indonesië. De laatste jaknikker die in Nederland in bedrijf was is in 2014 verhuisd naar het Nederlands Openluchtmuseum in Arnhem. In de jaren negentig werd de productie van deze machines gestaakt.

Tijdlijn

1883 Werkplaats en smederij Geurt Thomassen opgericht in de Rodenburgstraat in Arnhem
1892 Verhuizing naar de Weerdjesstraat, bedrijfsnaam Thomassen & Co
1893 Frits Thomassen komt in dienst van het bedrijf
1896 Eerste gasmotoren “Gelria” en “Insulinde” in eigen beheer ontwikkeld
1904 Eerste Thomassen zuiggasgenerator geproduceerd
1906 N.V. Machine- en Motorenfabriek v/h Thomassen & Co opgericht
1908 Begin van levering Piersonzuiggasgeneratoren
1910 Thomassen zuiggasmotor met Piersongasgenerator verwerft in Sint-Petersburg de hoogste onderscheiding. Geurt Thomassen verlaat het bedrijf en begint een eigen nieuw bedrijf G. Thomassen Machine- en Motorenfabriek, gevestigd in de Rozenstraat in Arnhem
1913 “Thomassenmotor” officieel als merknaam geregistreerd
1914 Invoering van de 55-urige werkweek. De eerste Thomassendieselmotor is gereed
1914 Productie van spinpompen voor Enka en militair materiaal voor Artillerie-inrichtingen Hembrug
1917 Grote order voor motoren voor de Bataafse Petroleum Maatschappij (BPM)
1918 Invoering van de 48-urige werkweek
1919 Eerste dividend van de N.V. uitgekeerd (6%)
1921 Thomassen ontwerpt en bouwt haar eerste zuigercompressoren, bestemd voor de BPM
1922 Invoering van de 45-urige werkweek. Verhuizing naar de nieuwe fabriek in Rheden, post De Steeg
1924 BPM (Shell) neemt een meerderheidsbelang in Thomassen
1927 Licentieovereenkomst met Ricardo voor de bouw van dieselmotoren
1928 Levering van de 200e compressor en de 2000e motor
1929 Ontwerp en bouw van de eerste verticale Thomassen dieselmotor, type VO. Eerste toepassing van een horizontale gasmotorcompressorcombinatie
1930 Invoering ziektewet; Thomassen houdt eigen ziekenfonds via de afdelingskas. Eerste CAO voor de metaalindustrie getekend.
1933 Bouw van de eerste Thomassen pumping unit (jaknikker). Licentieovereenkomst met Frichs voor de bouw van “snellopende” dieselmotoren
1934 W.G.F. (Frits) Thomassen wordt directeur van het bedrijf, samen met ir. J.A. Mijnlieff
1936 De eerste Thomassen snellopende dieselmotor wordt afgeleverd, type 6Fa
1939 Overlijden van Frits Thomassen. Eerste storting ten behoeve van het W.G.F. Thomassenpensioenfonds. Eerste toepassing van drukvulling op een Thomassendieselmotor
1940-45 Productie van zuiggasgeneratoren voor de Nederlandse auto’s. Geheime ontwikkeling van een gasmotorcompressorcombinatie. Clandestien werk voor na de oorlog gaat door. Deel van het Thomassenpersoneel naar Duitsland afgevoerd voor de “Arbeitseinsatz”. Oprichting van het W.G.F. Thomassenpensioenfonds. Drie Thomassenmedewerkers door de Duitsers zonder proces gefusilleerd wegens een staking tegen de Duitse bezetter. Fabriek gedeeltelijk leeggeroofd door de Duitsers; productie gestopt in 1944.
1946 Levering van de eerste V-gasmotorcompressorcombinatie type 4NC aan de BPM. Bouw van de eerste Thomassen bedrijfswoningen aan de Havelandseweg in Rheden
1947 Levering van de eerste Thomassen scheepsmotor met drukvulling
1948 Oprichting van de bedrijfsschool. Thomassenmachinepark weer compleet. Samenwerkingscontract met Stork voor de bouw van tweetaktdieselmotoren getekend
1949 Succesvolle proefvaart van dieselelektrische ijsbreker Walvis met drie Thomassenmotoren 6Fa. Bouw van 20 personeelswoningen aan de Havelandseweg in Rheden
1950 Eerste V-gasmotorcompressorcombinatie 8Nac afgeleverd; naamswijziging van de firma in “N.V. Motorenfabriek ‘Thomassen’”
1951 Levering van de eerste Thomassendieselmotoren type 6Fe voor locomotieven van de NS
1953 Eerste Thomassen-Stork tweetaktlocomotiefmotor type ST afgeleverd. Oprichting van de vereniging van gepensioneerden “De Schakels”. Thomassen herstelt gratis alle Thomassenmotoren die geleden hebben bij de watersnoodramp
1954 Oprichting van het ir. J.A. Mijnliefffonds voor Gemeenschappelijke Bijstand. Licentieovereenkomst met Nuovo Pignone voor het bouwen van Thomassengasmotorcompressoraggregaten in Italië
1955 Licentieovereenkomst met Carrier International Ltd. voor het bouwen van Elliottcentrifugaalcompressoren. Shell verkoopt de meerderheid van de aandelen, notering van Thomassenaandelen aan de beurs van Amsterdam
1958 Licentieovereenkomst met Westinghouse voor de bouw van gasturbines
1960 Thomassen verleent licentie aan Mitsui Engineering & Shipbuilding in Japan voor de bouw van Thomassenzuigercompressoren
1966 Fusie met Rotterdamse Droogdok Maatschappij en Koninklijke Maatschappij De Schelde (Rijn-Schelde combinatie); Thomassen beursfonds af
1969 Licentie van Westinghouse beëindigd. Licentie verkregen van General Electric voor het bouwen van zware gasturbines (heavy duty, HD)
1970 Productie van dieselmotoren beëindigd
1971 Rijn-Schelde fuseert met Verolme (RSV). RSV houdt een minderheidsbelang in Thomassen
1974 40-urige werkweek ingevoerd
1982 De laatste gasmotor verlaat de fabriek
1983 Thomassen levert de eerste GE gasturbine type LM (van luchtvaartturbine afgeleid) in Nederland; oprichting van een LM-serviceshop. Verzelfstandiging Thomassen uit de failliete boedel RSV.
1988 Beëindiging van de licentie van Elliott
1989 Joint-venture met Stewart & Stevenson voor het “packagen” van LM-gasturbines (TSSI)
1994 Deutsche Babcock verkrijgt 40% van de aandelen
1996 Deutsche Babcock verkrijgt 100% van de aandelen. Oprichting van de divisie Thomassen Compression Systems (TCS). Thomassen International tekent overeenkomst met General Electric voor de productie van stoomturbines tot 150 MW.
1998 Licenties van GE voor gasturbines beëindigd. Einde van TSSI. De serviceafdelingen voor HD en LM gasturbines worden gehandhaafd
1999 Aflevering van de laatste GE gasturbine. Opsplitsing van Thomassen in vijf zelfstandige bedrijven: Thomassen Compression Systems (TCS, compressoren), Babcock Borsig Power Turbine Services (BBP-TS, HD gasturbines), Thomassen Machining (TM, machinale bewerking), GE Aero Services (GE, LM gasturbines) en Facilty Services Haveland (FSH, gebouwen en terreinen)
2000 Oprichting van VBR in Giesbeek (Nu VBR Turbine Partners) door enkele medewerkers van Thomassen. Specialiteit: onderhoud aan LM gasturbines.
2010 Verplaatsing van VBR Turbine Partners naar Elst
2005 TCS, TM en FSH worden ondergebracht bij Citadel Enterprises (Kroymans)
2008 Veranderingen van aandeelhouders: Howden neemt aandelen TCS over; bedrijfsnaam nu Howden Thomassen Compressors. Osse Equipment Manufacturing Group neemt aandelen Thomassen Machining over. Ansaldo neemt aandelen BBP-TS over; bedrijfsnaam nu Ansaldo Thomassen
2014 GE Aero Services (“aeroderivatives” van 18 tot 64 MW) wordt opgenomen in de groep “Distributed Power” van “GE Power & Water”, samen met GE Waukesha (gasmotoren van 119 tot 3605 kW) en GE Jenbacher (diesel- en gasmotoren van 120 tot 9500 kW).
2015 GE verplaatst Aero Services naar Brindisi, Italië
2018 Thomassen Machining overgenomen door UTB Investments
2019 Thomassen Machining failliet verklaard; beëindiging van dit deel van Thomassen
2019 Howden Thomassen Compressors overgenomen door KPS Capital Partners

Externe links

Referenties

Van een half tot drieduizend pk, door W. Visser. Uitgegeven ter gelegenheid van het 50-jarige bestaan van Thomassen.
1906 – 2006 Een eeuw druk, onder redactie van Esther ten Have. Uitgegeven ter gelegenheid van het 100-jarige bestaan van Thomassen.

Motorenfabriek Thomassen
Geurt Thomassen
Thomassenfabriek in de Weerdjesstraat, Arnhem
Frits Thomassen
Een van de eerste Thomassengasmotoren (0,5 pk)
Afbeelding van een Piersongasgenerator
De nieuwe Thomassenfabriek in Rheden, post De Steeg, 1926
Bedrijfshal in de nieuwe Thomassenfabriek, 1926
Thomassenfabriek in het begin van de jaren dertig
Thomassen-Frichsmotoren type 6Fb voor motorrijtuigen van de NS (1936)
Een van de eerste Thomassen pumping units (jaknikkers)
Thomassendieselmotor type 8VO met Smitgenerator
Thomassen-Frichsdieselmotor type 8Fb met Heemafgenerator
NS locomotief 402 met Thomassenmotor type 6Fa en Smitgenerator
Stork-Thomassendieselmotor 10STT met Smitgenerator
Dieselmotor 6Fe met Heemafgenerator
Thomassen-Frichsmotor type 6Fa met aandrijving voor boorinstallatie van de Nederlandse Aardolie Maatschappij (1949)
Gasmotorcompressor aggregaat type 12 NaC
Gasmotorcompressoraggregaat type 6LGC in gasstation in Friesland (1974)
Thomassen-GE gas turbine type MS3002 drijft een centrifugaalcompressor op de proefstand
Thomassen-Elliottcentrifugaalcompressor, barrel type
Bouw van Thomassen-Elliottcentrifugaalcompressoren (1960)
Luchtfoto bedrijf Thomassen omstreeks 1982
Installatie van de eerste Thomassen-GE LM2500 gasturbine (1983)

This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.