Mirakelspel
Het mirakelspel was een middeleeuwse vorm van toneel die voortkwam uit het liturgisch drama. De mirakelspelen draaiden vooral om de verbeelding van heiligenlevens. Maria en andere heiligen speelden daarom een hoofdrol in de ontknoping. Door tussenkomst van deze heiligen keert het leven van zondaars ten goede. De huizen en straten vormen het decor van de toneelstukken. Uit overgeleverde teksten blijkt dat er veel gebruikgemaakt werd van theatrale effecten om bijvoorbeeld aardbevingen en branden zo realistisch mogelijk weer te geven. Er zijn diverse Duitse, Franse en Engelse mirakelspelen bekend. In het Nederlands is Mariken van Nieumeghen (uit het begin van de 16e eeuw) het bekendste voorbeeld. In 1991 schreef Mohamed el-Fers het Amsterdams Mirakelspel, een historische reconstructie van een middeleeuws stuk rond het wonder dat in 1345 in de Kalverstraat plaats had: het Mirakel van Amsterdam.
Ontstaan
In de middeleeuwen verzet de christelijke kerk zich aanvankelijk heftig tegen volksvermaak en straatkunsten. Ze vindt dat te uitbundig, en is van mening dat het afleidt van het ware geloof. In de loop van de late middeleeuwen vermindert dit kerkelijk verzet tegen volksvermaak, en steeds vaker worden straatmuzikanten en toneelspelers ingezet bij vieringen en processies van de kerk. Hierdoor worden deze vieringen ook aantrekkelijker voor de stadsbewoners, die er behoefte aan hadden op een meer herkenbare manier uitdrukking te geven aan hun geloof. Vieringen volgens de gregoriaanse regels waren a capella en in het Latijn. Voor de gemiddelde burger was dit te saai en te abstract.
In eerste instantie worden volksmuziek en theater in de kerk ingezet bij de liturgievieringen, de zogenoemde liturgische drama's. Als hiertegen verzet groeit vanuit de kerk omdat het te uitbundig wordt gevonden verplaatsen de spelen zich naar pleinen en straten buiten de kerk. Zo ontstaan de mirakelspelen.