Mineur (muziek)
Mineur, klein, kleine terts of moll is in de muziektheorie de benaming van een van de twee meest gebruikte toonsoorten van het diatonische toongeslacht in westerse muziek: majeur en mineur. De toonsoort mineur is gebaseerd op de mineur- of kleinetertstoonladder, een toonladder die met een kleine terts begint en aanduidt dat een muziekstuk wordt gespeeld in een toonsoort met een kleine terts ten opzichte van de tonica. Mineur wordt vaak beschouwd als droevig vanwege zijn melodramatische klanken. Letterlijk betekent mineur 'de mindere' of 'de kleinere', wat het tegenovergestelde is van majeur, de 'meerdere' of de 'grotere'.
Men zegt bijvoorbeeld: Deze ouverture is gecomponeerd in e mineur, of in e kleine terts, of kortweg in e klein.
Varianten
Er zijn drie varianten:
 |
|
| Alle varianten van e mineur. Natuurlijk, harmonisch, melodisch, drieklank (gebroken), drieklank (akkoord). (download·info) |
Natuurlijke mineurladder
Toonladder van e (natuurlijk) mineur, stijgend (dalend is omgekeerde reeks):
Een natuurlijke mineurladder heeft de volgorde:
Grondtoon, hele toon (grote secunde), halve toon (kleine terts), hele toon (kwart), hele toon (kwint), halve toon (kleine sext), hele toon (kleine septiem), hele toon (octaaf).
Harmonische mineurladder
Toonladder van e (harmonisch) mineur, stijgend (dalend is omgekeerde reeks):
In deze ladder is de zevende toon verhoogd als leidtoon naar de grondtoon. Zo ontstaat tussen toon 6 en 7 de zo typische overmatige secunde, die door veel mensen als "Arabisch" klinkend wordt ervaren. Een (balkan-)zigeunertoonladder wordt ook wel een harmonische mineurladder met een verhoogde vierde toon genoemd.
Een harmonische mineurladder heeft de volgorde:
Grondtoon, hele toon (grote secunde), halve toon (kleine terts), hele toon (kwart), hele toon (kwint), halve toon (kleine sext), anderhalve toon (grote septiem), halve toon (octaaf).
Melodische mineurladder
Toonladder van e (melodisch) mineur, stijgend en dalend:
In de stijgende variant van deze ladder zijn zowel de zesde als de zevende toon verhoogd. Daardoor lijkt de ladder stijgend erg veel op de ladder van E majeur, het enige verschil is nog de terts.
De naamgeving melodisch stijgend en dalend is enigszins verwarrend, omdat de melodisch stijgende toonladder ook vaak in dalende richting gebruikt wordt. In jazz wordt met de term melodisch mineur alleen de stijgende toonladder bedoeld.
Een melodische mineurtoonladder heeft stijgend de volgorde:
Grondtoon, hele toon (grote secunde), halve toon (kleine terts), hele toon (kwart), hele toon (kwint), hele toon (grote sext), hele toon (grote septiem), halve toon (octaaf).
Mineur in majeurstelsel
Mineur is een 6e trap van het majeurstelsel. Melodisch mineur en harmonisch mineur worden gebruikt om op de 5e trap van mineur een dominant septiemakkoord te krijgen zodat deze terugleidt naar de 1e trap.
Mineur in kerktoonladders
Mineurtoonladders onder de kerktoonladders zijn het Aeolisch (ook wel: "natuurlijk mineur" - zonder leidtonen), Locrisch, Dorisch en Frygisch.
Toepassing
Mineurtoonladders worden vaak in filmmuziek gebruikt, met name tertsverwantschappen klinken erg filmisch. Dit is bijvoorbeeld de akkoordenprogressie van c mineur naar e mineur. Voorbeelden hiervan zijn Nino Rota's Godfather Waltz en John Williams' soundtrack van E.T. Daarnaast wordt de mineurtoonsoort ook vaak gebruikt als de muziek droevig of boos moet overkomen op de luisteraar. De uitwerking van mineur of majeur akkoorden op de gemoedstoestand van de luisteraar is echter niet zwart-wit. De rest van de muzikale context bepaalt mede hoe de luisteraar de muziek ervaart: bv. muziek met Balkan-invloeden wordt door het snelle en tot dans uitnodigende ritme als vrolijk ervaren (afterbeats), terwijl er overwegend mineurtoonladders gespeeld worden (zigeunertoonladder).
Zie ook
- Harmonische boventoonreeks
- Sext - Waarom de grote sext in de majeurtoonladder hoort en de kleine sext in de natuurlijke mineurladder.