Mient Jan Faber

Zijn vader was een ambtenaar, afkomstig uit Friesland, en er waren zes kinderen in het gereformeerde gezin Faber. In 1968 behaalde Faber zijn doctoraalexamen wis- en natuurkunde aan de VU. Zes jaar later promoveerde hij op het onderwerp Metrizability in generalized ordered spaces (1974) bij zijn hoogleraar Maarten Anton Maurice.[1]

Hij was vanaf 1974 algemeen secretaris van het Interkerkelijk Vormingswerk Ontwikkelingssamenwerking (Ikvos) in Den Haag (hij bleef in functie tot 1983) en eveneens in 1974 volgde hij Jan ter Laak op als algemeen secretaris van het Interkerkelijk Vredesberaad, waarvan hij het secretariaat snel weet uit te breiden tot het centrum van een nieuwe vredesbeweging. In 1977 startte het IKV de campagne Help de kernwapens de wereld uit, om te beginnen uit Nederland. IKV-voorzitter Ben ter Veer was de bedenker ervan en de drijvende kracht achter deze landelijke campagne. Faber daarentegen werd de politieke strateeg en het boegbeeld van de beweging, bijgestaan door een snel groeiende staf op het Haagse IKV-kantoor en door minstens honderd lokale IKV-kernen.

Mient Jan Faber (1983)

In de jaren tachtig werd Faber ook bekend als een van de leiders van de internationale vredesbeweging. Deze organiseerde in West-Europa en de Verenigde Staten grote massademonstraties tegen kernwapens. Hij verbond de strijd tegen de wapenwedloop nadrukkelijk met de strijd voor democratie en mensenrechten in Oost-Europa. Hij en andere IKV-medewerkers werden door de Oost-Europese inlichtingendiensten voortdurend gevolgd en tegengewerkt. Ook Westerse inlichtingendiensten toonden hun grote belangstelling.

Hij maakte vele reizen, ook naar landen van het Oostblok, om de samenwerking van de West-Europese vredesbewegingen inhoud en richting te geven. Faber ontmoette talrijke dissidenten onder wie dominee Rainer Eppelmann, de DDR-dissident die nadat hij minister van defensie was geworden Faber vroeg het Oost-Duitse leger te helpen hervormen. Maar ook Václav Havel en Lech Wałęsa waren bekenden van hem. Hij werd enkele malen opgepakt en Oostbloklanden uitgezet.

Na de val van de Muur ging hij zijn aandacht in het bijzonder richten op de oorlogen in voormalig Joegoslavië, later ook op de Kaukasus, het Midden-Oosten en Irak. Hij zou zich met name krachtig inzetten voor de nabestaanden van de massamoord in Srebrenica. Faber bleef algemeen secretaris van het IKV tot 2004. Al in 2003, na het begin van de Tweede Golfoorlog, nam hij binnen het IKV het controversiële standpunt in dat de oorlog in elk geval moest doorgaan totdat Saddam Hoessein was gevallen. Het IKV ontwikkelde zich onder invloed van nieuwe oorlogen steeds meer tot een niet-pacifistische organisatie voor conflictbeheersing, waarvan het zwaartepunt van het werk steeds meer opschoof naar de conflictgebieden. Van plaatselijke IKV-kernen was steeds minder sprake en ook de relaties met de kerken kregen minder aandacht. In 1990 pleitte Faber met betrekking tot de Eerste Golfoorlog voor een politieke oplossing, maar ook voor internationale militaire aanwezigheid. In Irak was Mient Jan Faber eind 2002 en begin 2003 bij de Tweede Golfoorlog nog stelliger voor militair ingrijpen. Het bracht hem in aanvaring met onder andere de Raad van Kerken. De pacifistische Quakers verlieten bijgevolg het IKV. De voorzitter van Pax Christi Nederland, bisschop Ad van Luyn, nam in dezen in Amsterdam deel aan een vredesdemonstratie, maar Faber liep niet mee. Hierdoor kwam Faber allengs in een isolement. De functie van algemeen secretaris werd in 2004 opgeheven; Faber trad toen terug. Vanaf dat moment kwam het IKV onder leiding van een directeur. Bij het jubileum van het IKV in 2006 werd Mient Jan Faber alsnog gehuldigd.

In 2014 nam hij afstand van de grote vredesdemonstraties uit de jaren 80, waar hijzelf de drijvende kracht achter was geweest. Hij noemde het "allemaal romantiek" en verklaarde onder meer: "Er is geen betere garantie voor de wereldvrede dan het kernwapen".[2]

Sinds 1994 is Faber politiek directeur van het Helsinki Citizens Assembly, (HCA) in Bakoe/Parijs. Sinds 2004 is hij bijzonder hoogleraar aan de Vrije Universiteit Amsterdam. Hij bezette daar de leerstoel 'Human security in war situations', een gezamenlijke leerstoel van de VU en het IKV.

• M.J. Faber, Metrizability in generalized ordered spaces, VU-uitgeverij, Amsterdam 1974.
• Mient Jan Faber e.a., Zes jaar IKV campagne, Amersfoort 1983.
• Mient Jan Faber, "Strategieën voor de toekomst". In: Wim Bartels (red.),Tussen Oost- en West-Europa, Amersfoort 1983.
• Mient Jan Faber e.a., Vredespolitiek. IKV-voorstellen voor Oost-West, Noord-Zuid en ontwapening, Amersfoort 1985.
• Mient Jan Faber, Min x min = plus. Dagboekaantekeningen, Weesp 1985.
• Mient Jan Faber, Vooruitgeschoven spionnen. Bevrijd uit de boeien van de Koude Oorlog, Utrecht 2007.
• Mient Jan Faber, "Het samengaan van IKV en Pax Christi was met mij nooit gelukt". In: Dion van den Berg (red.), IKV 1966/2006: veertig jaar mobiliseren voor vrede, Den Haag 2006.
• Mient Jan Faber, Te Wapen, Houten 2011.

• Zie Interkerkelijk Vredesberaad

• De jaren tachtig van Mient Jan Faber, Historisch Nieuwsblad, nr. 04 2001
• Het Marathoninterview met Mient Jan Faber, VPRO, 25 juli 2003

Zie de categorie Mient Jan Faber van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp.