Matthias van den Gheyn

Matthias van den Gheyn was de zoon uit een oude klokkengietersfamilie, waarvan de geschiedenis teruggaat tot in de veertiende eeuw. Hij werd geboren als tweede zoon van André François van den Gheyn, die ook klokkengieter was, en werkte tot zijn 18e jaar in de gieterij, die zijn oom, de cellebroeder Peeter van den Gheyn tijdelijk waarnam, omdat vader André François was overleden. Daarnaast kreeg hij een degelijke muzikale opleiding, vermoedelijk door de abt Dieudonné de Raick, die organist te Leuven was.

In 1741 werd hij organist van de Sint Pieterskerk te Leuven. Zijn zes jaar jongere broer Andreas Jozef zette de klokkengieterij voort en werd daarin een groot meester van de achttiende eeuw. Matthias van den Gheyn trouwde in 1745, waarna zeventien kinderen werden geboren.

Toen in 1745 de Leuvense beiaardiersfunctie vrijkwam, werd Matthias van den Gheyn stadsbeiaardier, na een wedstrijd waarbij de winnaar de jurykosten moest betalen. In de instructie voor de stadsbeiaardier is onder meer te lezen: "Als te weten dat hy Van den Gheyn sal gehouden wesen gratis voor de stad op den Bayaerd te spelen voor alle missen, stads procesien, triumphen ect. ende alle weecken op den vrijen merckdagh, ende met volle spel, doende accompagneren de bassen, volgens het verzueck van ider aire die hy sal comen te spelen." Vervolgens werden regels opgesomd voor het versteken van de trommel en boetes als hij zich zonder toestemming liet vervangen. "Dat hy, Van den Gheyn in eijgen persoon sal op den Beijaert spelen sonder imant in syne plaets te mogen surogeren ten zy by expresse permissie". Het inkomen kwam via de extra bespelingen voor particuliere aangelegenheden, soms wel zes maal per dag.

Niet alleen op de beiaard was hij een meester, kroniekschrijvers uit zijn tijd vermelden hem als de beste orgelspeler uit de achttiende eeuw. Ook componeerde hij, niet alleen voor orgel en klavecimbel, maar ook voor beiaard. Dankzij een kopie uit 1862 bleven 15 beiaardwerken bewaard. Met name de 11 preludia behoren nog steeds tot het ijzeren repertoire van de beiaardliteratuur en hebben Matthias van den Gheyn de bijnaam “Bach van de beiaard” opgeleverd. In 1995 is de autograaf ontdekt van deze beiaardwerken. Deze is vandaag aanwezig in de Leuvense universiteitsbibliotheek.

Matthias was werkzaam in de gieterij van zijn broer Andreas Jozef als adviseur en keurder van klokken. Tezamen met zijn oom Peter VI Vanden Gheyn was hij betrokken bij het gieten van 29 klokken voor de beiaard van Nijmegen (1738). Veel later, in 1774, heeft hij de beiaard gegoten voor Val Saint Lambert, een beiaard van 40 klokken die vanaf 1804 eigendom werd van Collegiale Saint-Barthélemy te Luik (en in 2014 werd gerestaureerd, met nog 38 resterende klokken). Bij zijn overlijden in 1785 was in het "Lovensch Nieuws" te lezen: "D'heer Matthias Van den Gheyn, seer beachten beyaerder deser stadt en orgelist van St-Peeters kerck en kapittel alhier, seer bekent om syne uytgegeve musieck werken, soo voor orgel als beyaerd, is overleden op Woensdag 22 deser."

• Fondements de la basse continuë, Utrecht, 1998 (herdruk van de uitgave uit 1764)
• Preludia voor beiaard, Leuven, 1997
• Fugen, Veurne, 1991
• Morceaux fugués, Veurne, 1985
• Collection d'oeuvres composées par d'anciens et de célèbres clavecinistes flamands, Brussel, 1877
• Morceaux fugués, Brussel, 1865

• Een fuga van Matthias Van den Gheyn gespeeld op beiaard
• Artikel over van Elewijck en herontdekking beiaardmuziek waaronder die van Matthias van den Gheyn