Mat achter de paaltjes

Mat achter de paaltjes is bij het schaken een vorm van schaakmat waarbij een dame of toren schaak geeft op de onderste rij en de koning het schaak niet kan ontlopen doordat de voor hem liggende velden bezet zijn door zijn eigen stukken, doorgaans pionnen.

8
7
6
5
4
3
2
1
	a	b	c	d	e	f	g	h
	Mat achter de paaltjes

Mat achter de paaltjes komt relatief vaak voor bij onervaren spelers die erop rekenen dat de koning na de rokade veilig achter de pionnen staat. Op hogere niveaus is de mogelijkheid om mat achter de paaltjes te geven een vaak opduikend tactisch motief.

Om mat achter de paaltjes te voorkomen of er niet steeds rekening mee te moeten houden kan het handig zijn een pion voor de koning op te spelen en zodoende een 'luchtgaatje' te maken. In de voorbeeldstelling had dat gekund door ...h6 of ...h5 te spelen voordat wit Te8# speelde. Het opspelen van de g-pion was hier minder goed, omdat wit een loper heeft op een zwart veld.

Een voorbeeld uit een demonstratiepartij tussen Ossip Bernstein en José Raúl Capablanca, Moskou 1914.

8
7
6
5
4
3
2
1
	a	b	c	d	e	f	g	h
	Bernstein-Capablanca na de 29e zet van wit

Capablanca speelde 29... Db2! waarna wit geen verweer meer heeft: op 30.D×b2 volgt 30... Td1#. Na 30.De1 komt 30... D×c3 31.D×c3 Td1†. Op 30.Tc2 volgt 30... Db1†, terwijl 30.Dc2 faalt op 30... Da1† 31.Dc1 Td1†. Pogingen van wit om zelf mat te geven met bijvoorbeeld 30.Dd3 (30... T×d3? 31.Tc8†) leveren niets op, de witte toren sneuvelt dan door 30... Da1† 31.Df1 D×c3.

Na 29... Db2! is het al te laat om ruimte te maken voor de witte koning, als wit 30.g3 of 30.h3 speelt, gaat de witte dame verloren.