Dame (schaken)
De dame of koningin (symbool: ♕,♛) is een van de zes verschillende schaakstukken.
| Schaakstuk | ||
|---|---|---|
 |
koning |  |
 |
dame |  |
 |
toren |  |
 |
loper |  |
 |
paard |  |
 |
pion |  |
De damevelden | ||||||||
| 8 |  |
 |
|
 |
|
|
|
|
| 7 | |
|
|
 |
|
|
|
|
| 6 | |
|
|
|
|
|
|
|
| 5 | |
|
|
|
|
|
|
|
| 4 | |
|
|
 |
|
|
|
|
| 3 | |
|
|
|
|
|
|
|
| 2 | |
|
|
|
|
|
|
|
| 1 | |
|
|
|
|
|
|
|
| a | b | c | d | e | f | g | h | |
Beginpositie
De witte dame staat in de beginstelling op het witte veld d1, de zwarte dame op het zwarte veld d8. Een geheugensteuntje om te onthouden waar de koning en dame in de beginstelling moeten staan is daarom: dame bekent kleur of dame kiest kleur.
Velden
Dit schaakstuk heeft de meeste bewegingsvrijheid: het kan zowel diagonaal als horizontaal en verticaal zo ver als gewenst verplaatst worden. Een dame kan zich bijgevolg als een loper of als een toren bewegen.
- Staat de dame aan de rand van het bord, dan bestrijkt ze 21 velden.
- Staat ze in een van de vier centrumvelden, dan heeft ze het grootste bereik van alle stukken, namelijk 27 van de 64 velden, ruim 42% van het schaakbord.
Sterktes
De dame is verreweg het sterkste schaakstuk. Traditioneel wordt aan de dame een (relatieve) waarde van negen punten toegekend, dus negen keer zo sterk als een pion. Dit hangt echter erg af van de stelling. Twee torens zijn in het algemeen iets sterker dan een dame, mits ze goed samenwerken en de overige stukken kunnen verdedigen.
Haar grootste kracht ligt in de aanval (matzetten) en in het eindspel (door haar bewegingsvrijheid). In de opening kan de dame beter wat achterblijven, omdat de tegenstander anders tempo kan winnen door haar met stukken aan te vallen.
Een offer van de dame is wellicht een van de spectaculairste offers, juist door haar hoge waarde in het schaakspel, en komt regelmatig voor.
Naam van het stuk
De "dame" heet in de Indische, Perzische en Arabische versie van het schaakspel (chaturanga) "farzin", "grootvizier", de hoogste functionaris naast de koning.[1] Dat woord is in de middeleeuwen in Frankrijk verbasterd tot "vierge", "de maagd", "de maagd Maria". Daaruit is vervolgens de benaming "dame" voortgekomen. De verandering van een mannelijke raadgever naar een vrouwelijke gezel, na 1475, ging gepaard met uitbreiding van macht.[2]
De naam "farzin" is ook nog bewaard in het woord "ferz'", de Russische benaming van de dame.
Zie ook
Bronnen, noten en/of referenties
|
| Schaakstukken en bijzondere schaakzetten |  | ||||
|---|---|---|---|---|---|
| |||||
 |
Zie de categorie Chess queens van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp. |