Mahayana

De vroegst bekende mahayanateksten zijn Chinese vertalingen door de Kushan-monnik Lokaksema in de Chinese hoofdstad Loyang, geschreven tussen 178 en 189.

Het werk van Lokaksema omvat de vertaling van de Pratyutpanna Soetra, waarin de eerste vermeldingen staan van de Boeddha Amitabha en zijn Zuiver Land, wat de oorsprong zou vormen van de Zuiver Land-boeddhismebeoefening in China en de oudst bekende vertaling van de Prajñāpāramitā Sūtra, een van de bronteksten van het Mahayana-boeddhisme.

De vroegste steen-inscripties met herkenbare mahayanateksten zijn gevonden op het Indiase subcontinent in Mathura en worden gedateerd rond het jaar 180. De overblijfselen van een Boeddhabeeld dragen de volgende Brahmi-inscriptie:

"Gemaakt in het jaar 28 van de regering van koning Huvishka, .... voor de Boeddha Amitabha" (Museum van Mathura).

Zulke inscripties zijn vrij laat en schaars (de daarop volgend bekende is gedateerd op het einde van de derde eeuw) als je ze vergelijkt met de veelheid aan mahayanageschriften die vanuit Centraal-Azië naar China gaan rond deze tijd, en de betrokkenheid van Centraal-Aziatische monniken, wat suggereert dat de ontwikkeling van het mahayana waarschijnlijk voornamelijk plaatsvond in het noordwesten.

De formele opkomst van het mahāyāna-boeddhisme is bepaald op ongeveer het midden van de tweede eeuw n.Chr., toen de Kushaanse heerser Kanishka het vierde boeddhistische concilie in Gandhara bij elkaar riep, waar de formele breuk van het mahayanaboeddhisme met de traditionele Nikaya-scholen werd bevestigd.

Dit was tevens de tijd en plaats van rijke culturele interacties tussen het boeddhisme en de Hellenistische cultuur, die invloed uitoefende op de vroegste afbeeldingen van Boeddha's in wat bekendstaat als Grieks-boeddhistische kunst.

Vanaf de eerste eeuw na Christus, en binnen een paar eeuwen, zou het mahayana opbloeien en zich naar het Oosten verspreiden van India tot Zuidoost-Azië en naar het Noorden naar Centraal-Azië, China, Korea en culminerend met de introductie van het boeddhisme in Japan in 538 n.Chr. Het mahayana verdween gedurende de elfde eeuw uit India en verloor toen vervolgens ook haar invloed in Zuidoost-Azië, terwijl het theravadaboeddhisme (uit Sri Lanka) in Zuidoost-Azië aan invloed won.

Het mahayana blijft echter tot op heden de grootste boeddhistische stroming in Oost-Azië.

Zie ook:

• Geschiedenis van het boeddhisme

De naam mahāyāna betekent "grote yāna", dat wil zeggen het grote voertuig (in contrast met hinayāna, het "kleine voertuig"), waarmee universalisme of verlossing voor iedereen wordt aangeduid. Deze bekrachtiging is gevestigd in het geloof dat ieder individu een boeddha-natuur bezit en daarom een potentiële Boeddha is, die de volledige verlichting bodhi kan bereiken. Verder is het doel van het mahayana-pad om een volledige verlichte Boeddha te worden en daarmee te proberen zo veel mogelijk andere levende wezens te helpen.

Dit wordt gesteld tegenover de hinayanaleer die ervan uitgaat dat slechts enkelen de zoektocht naar nirwana (de bevrijding van de cyclus van wedergeboorte) kunnen ondernemen en dat daarvoor een leven als monnik vereist is, evenals het opgeven van alle bezittingen en het losmaken van het leven en haar verlangens; een ideaal dat slechts bereikt kan worden door een selecte groep arhats. Verder is het uiteindelijke doel van het hinayana om zelf de bevrijding te bereiken, en is de bevrijding van andere levende wezens niet per se een hoofddoel, de motivatie van de beoefening is dus duidelijk minder omvattend dan in de mahayana.

Volgens het mahayana richt het traditionele boeddhisme zich op een ascetische, individuele benadering om nirwana te bereiken: integratie van verlangens, terugtrekken uit de wereld en afzondering. Haar volgelingen streven ernaar om śrāvakas of pratyekabuddha's te worden, wat beide vormen zijn van Arhats (personen die de bevrijding van de kringloop van wedergeboorte hebben bereikt).

Bij het mahayana daarentegen, is het primaire doel bodhicitta: een geest van grote compassie verbonden met wijsheid (prajna) die leegheid realiseert. Met deze geest zal de beoefenaar het uiteindelijke doel van volledige verlichting of Boeddhaschap realiseren: een alwetende geest die volkomen vrij is van lijden en haar oorzaken. Iemand op de weg naar het boeddhaschap, een Bodhisattva, zet zich onophoudelijk in voor het welzijn van levende wezens en zo wordt. Zes deugden of perfecties (paramita's) kenmerken de Bodhisattva: grootmoedigheid, geduldigheid, meditatie, moraliteit, energie en wijsheid.

Veel "filosofische" scholen van het mahayanaboeddhisme zijn zich gaan richten op de leer van zelfloosheid en de leegte wezen van de verlichting en het nirwana zelf, van de Madhyamaka ("middenweg") tot de Yogacara ("yoga/meditatie-weg") tot de Zen.

Het andere wezenlijke concept van het mahayana is de compassie of karuna en wordt beschouwd als de onmisbare aanvulling voor de verlichte wijsheid. Compassie in het boeddhisme betekent het willen dat anderen vrij zijn van lijden. Deze wens gaat automatisch gepaard met het willen helpen van anderen. Compassie is in alle scholen van het boeddhisme belangrijk, maar wordt vooral in de Mahayana benadrukt. De Bodhisattva's zijn de grote gevers van compassie, waarbij Avalokiteshvara onder hen een van de bekendste is. Sommige Bodhisattva's leggen een eed af waarbij ze beloven hun binnengaan in het nirwana uit te stellen totdat alle andere wezens ook zijn verlicht. Andere Bodhisattva's streven ernaar om juist eerst de alwetende staat van een Boeddha te bereiken om vervolgens met een emanatie van een Bodhisattva te helpen zodat anderen verlichting kunnen bereiken. Deze laatste methode wordt vooral beoefend in het Tibetaans boeddhisme.

Het mahayana heeft een rijke kosmografie met allerlei bovennatuurlijke Boeddha's en Bodhisattva's die zich in zogenaamde Boeddhalanden of zuivere landen ophouden. Het concept van de Triniteit of trikaya, geeft steun aan deze constructies waardoor de Boeddha zelf tot een transcendente goddelijke figuur wordt.

Onder diverse condities, kunnen deze rijken door toegewijde volgelingen na hun dood worden bereikt, zodat ze na hun wedergeboorte onder de best mogelijke omstandigheden naar het Boeddhaschap kunnen streven. Afhankelijk van de sekte, kan deze verlossing naar het "paradijs" worden verkregen door geloof, autosuggestie of soms eenvoudigweg door het herhalen van de naam van de Boeddha. Deze benaderingswijze van de verlossing is de oorzaak geweest van de massale aantrekkingskracht van het devotionele boeddhisme, dat vooral vertegenwoordigd wordt door het Zuivere Land-boeddhisme.

De rijke kosmografie stelde de Mahayana ook in staat tamelijk syncretisch te zijn en andere geloven of godheden in zich op te nemen. Er zijn ook allerlei externe oorsprongen gesuggereerd om de opkomst van de Mahayana te verklaren, zoals de "populaire hindoe bhakti (devotie) stromingen en de Perzische en Grieks-Romeinse theologiën, die vanuit het noordwesten India binnen kwamen" (Tom Lowenstein, "De visie van de Boeddha").