Kristal (glas)

Kristal (ook kristalglas genoemd) is materiaal dat bestaat uit glas met een percentage lood(II)oxide.

Voorwerpen van kristal

Helder loodkristalglas werd in 1676 voor het eerst op industriële schaal geproduceerd, door de Engelse glasmaker George Ravenscroft.

Glas bestaat uit een mengeling van siliciumdioxide, het voornaamste bestanddeel van kwartszand met metaaloxiden. Door het te verhitten, smelt het tot een dikke substantie die makkelijk te vormen is en door afkoeling hard wordt.

In natuurwetenschappelijke zin is kristalglas geen kristal. Net als bij gewoon glas zijn de moleculen niet ordelijk in een kristalstructuur gerangschikt, maar vormen ze een amorfe vaste stof.[1]

Volgens een EU-richtlijn uit 1969[2] is kristallijnglas de algemene omschrijving voor glaswerk dat metaaloxide bevat, maar binnen die omschrijving bestaan verscheidene categorieën. Alleen de luxere varianten moeten lood bevatten: 24 procent voor loodkristal en 30 procent voor volloodkristal. Voor de lagere categorieën kristallijnglas en sonoorglas is 10 procent metaal voldoende. Dat hoeft bovendien geen lood te zijn, zinkoxide, bariumoxide of kaliumoxide is ook goed. Als het meer dan 30 procent lood bevat, is het volloodkristal, zoals Swarovski (circa 32 procent lood). Hoe hoger het loodgehalte hoe hoger de brekingsindex. Een materiaal met een hoge brekingsindex vertoont meer schittering en heeft een rijker kleurenspectrum.

Glas met een hoog loodgehalte wordt gebruikt in de nucleaire industrie, omdat het lood röntgen- en gammastraling beter tegenhoudt dan normaal glas.

Toepassingen van kristal

Van kristal kan men veel gebruiksvoorwerpen maken zoals water-, wijn- en champagneglazen. Luxe karaffen, ijsemmers, taartschotels, asbakken, fotokaders, presse-papiers, vazen en schalen, kandelaars en kroonluchters worden door meerdere kristalproducenten vervaardigd. Kristal verwerft extra schoonheid door het te slijpen. Dit kan zowel met de hand als machinaal gebeuren. Glazen kunnen mondgeblazen zijn[3] of volledig mechanisch gemaakt worden. Mondgeblazen en handgeslepen glazen zijn uiteraard duurder dan mechanisch geproduceerde glazen.

Loodafgifte

Het is niet gezond om in dergelijk sterk loodhoudend glas dranken langdurig te bewaren, daar er bij langdurig contact van het glas met de inhoud meetbare hoeveelheden lood uit het glas in de inhoud kunnen oplossen. Deze hoeveelheid neemt overigens bij ieder gebruik af, zodat vaker gebruikt ouder kristal minder riskant is dan nieuw kristal.

Normen

De norm van de Europese Gemeenschap definieert vier categorieën kristal, waarvan alleen loodkristal en volloodkristal lood(II)oxide moeten bevatten:[2]

BenamingLoodgehalteDichtheid
SonoorglasBaO, PbO, K2O, alleen of tezamen ≥ 10%≥ 2,40
Sonoorglas, kristallijnglasZnO, BaO, PbO, K2O, alleen of tezamen ≥ 10%≥ 2,45
Loodkristal≥ 24%≥ 2,90
Volloodkristal≥ 30%≥ 3,00

De norm van de Verenigde Staten:

BenamingLoodgehalte
Kristalvanaf 1%

Enkele merken

Kristal wordt in vele Europese landen gemaakt, maar eveneens in Japan, Canada, Rusland en Wit-Rusland.

  • In België wordt het kristal van het merk Val Saint Lambert gemaakt te Seraing, bij het bedrijf Cristalleries du Val-Saint-Lambert.
  • Franse kristalmerken zijn o.a. Cristal d'Arques, Hartzviller, Cristal de Sèvres , Cristalleries Royales de Champagne, Saint Louis, Daum, Baccarat en Lalique.
  • Villeroy & Boch is een internationaal bedrijf (Frankrijk, Luxemburg, Duitsland). Het laat in Duitsland kristal maken.
  • Uit Zweden komt Kosta Boda en Orrefors.
  • In Ierland zijn meerdere kristalfabrieken, waarvan Waterford Crystal ooit de bekendste was.
  • Portugees is Atlantis-kristal.
  • Rosenthal, Theresienthal, Peill & Putzler en Eisch zijn Duitse kristalmerken.
  • Het familiebedrijf Riedel uit het Oostenrijkse Kufstein, Tirol, is gespecialiseerd in het vervaardigen van divers kristal en speciale glazen voor wijn.
SoortLoodgehalte
Swarovski32%
Oostenrijks Riedelkristal24%
Iers Waterfordkristal32%
Franse Baccaratkristal34%

Zie ook

This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.