Koninkrijk León

Meteen begon León zich uit te breiden naar het zuiden en het oosten. De vorsten beveiligden het nieuwverworven gebied met talloze kastelen. Het nieuwe gebied was het graafschap Burgos tot 930, toen graaf Ferdinand II van Castilië Burgos uitbreidde en het onafhankelijk en erfelijk maakte. Hij noemde zichzelf koning van Castilië, naar het grote aantal kastelen in het gebied en breidde het koninkrijk uit ten koste van León door samen te werken met het kalifaat Córdoba, tot 966, toen hij door Sancho werd tegengehouden.

De aanhoudende rivaliteit tussen de twee koninkrijken opende mogelijkheden voor anderen; Sancho III van Navarra lijfde Castilië rond 1020 in, en voegde León eraan toe in het laatste jaar van zijn leven, zodat Galicië tijdelijk onafhankelijk werd. Bij de verdeling van de erfenis na zijn dood volgde zijn zoon Fernando hem op als graaf van Castilië, en deze veroverde twee jaar later ook León en Galicië. Bijna dertig jaar, tot zijn dood in 1065, regeerde hij als Ferdinand I van León over een gecombineerd koninkrijk León-Castilië. Destijds golden zoutwinning en smederij nog als industrie; de legertjes die de strijd moesten beslechten bestonden doorgaans uit slechts een honderdtal mannen.

Meteen ten zuiden van León lag het rijke, welvarende en machtige kalifaat Córdoba, als een westers pendant van Byzantium. Interne strijd verdeelde de Andalusische vazallen in de 11e eeuw, zodat de verarmde christenen die belasting betaalden aan het kalifaat betalingen gingen eisen (parias), als tegenprestatie voor hun steun aan bepaalde heersers, of simpelweg als afpersing.

Ferdinand I volgde het voorbeeld van de graven van Barcelona en de koningen van Aragon; hij werd rijk door het slaan van gouden munten. Toen hij in 1065 stierf werden zijn gebied en de parias verdeeld onder zijn drie zonen, van wie Alfons de klassieke broederstrijd om de opvolging won.

Weinigen in Europa zouden van de rijkdom van dit geïsoleerde koninkrijk hebben geweten (de bisschoppen hadden nauwelijks contact met Rome), als Ferdinand en zijn opvolgers niet de grote weldoeners waren geweest van de abdij van Cluny. De Sint-Jacobsroute trok pelgrims uit West-Europa naar het vermeende graf van Sint Jacobus in Santiago de Compostella.

León binnen de Kroon van Castilië in 1400.

De inname van Toledo (6 mei 1085) door Alfons VI was een keerpunt in de ontwikkeling van León-Castilië en de eerste mijlpaal in de reconquista. Christelijke Mozaraben van Al-Andalus kwamen naar het noorden om de verlaten grensgebieden te bewonen. De Atlantische kustprovincie scheidde zich in 1139 af als het koninkrijk Portugal.

De twee koninkrijken León en Castilië werden in 1157 weer gescheiden, en in 1195 deed een grote nederlaag van de Castiliaanse koning Alfons VIII in de Slag bij Alarcos de macht van Castilië afnemen. Onder de Leonese koning Alfons IX van León werd onder meer Mérida veroverd en het rijk verder zuidwaarts uitgebreid. Toen deze in 1230 overleed werden de landen weer verenigd onder zijn zoon Ferdinand III, onder de naam Kroon van Castilië. Hoewel de koningen van Castilië de titel koning van León als hoofdtitel zagen, en een leeuw als hun standaard voerden, bleef Castilië het centrum van de macht. Dit blijkt bijvoorbeeld uit het vervangen van het Leonees als taal door het Castiliaans.

In 1296 werd León nog kort onafhankelijk, maar in 1301 werd het voorgoed verenigd met Castilië (dat zelf in de 16e eeuw, definitief in 1716, opging in het verenigde Spaanse koninkrijk) en om die reden wordt 1301 vaak beschouwd als het einde van het koninkrijk León. Formeel bleef het echter bestaan als 'koninkrijk binnen een koninkrijk' tot 1833, toen de moderne provincie León is afgebakend. De vroegere landen van León maken nu deel uit van de autonome regio’s van Castilië en León, Extremadura, Asturië, Galicië en van Portugal.