Kartini

Raden Adjeng Kartini, en na haar huwelijk Raden Ajoe Kartini, (Jepara, 21 april 1879 - Rembang, 17 september 1904), was een Javaanse aristocrate en voorvechtster van de rechten van de vrouw. Zij is in 1964 benoemd tot Held van Indonesië.

Kartini
Portret van Raden Ajeng Kartini
Algemene informatie
Volledige naam	Raden Adjeng Kartini
Geboren	Jepara, 21 april 1879
Overleden	Rembang, 17 september 1904
Nationaliteit	Indonesië
Beroep	feministe
Portaal    Indonesië

Kartini werd geboren in een aristocratische Javaanse familie. Haar vader, Raden Mas Sosroningrat was regent van Jepara. Haar moeder was een van zijn vrouwen. Polygamie was gebruikelijk onder de Javaanse aristocratie. Kartini ervoer bij haar opvoeding de problemen die het gevolg kunnen zijn van polygamie.

Kartini werd geboren in een tijd dat vrouwen weinig of geen regulier onderwijs ontvingen. Ze mocht de Europese lagere school bezoeken tot zij 12 jaar oud was. Ze leerde daar onder andere goed Nederlands spreken, iets wat voor Javaanse vrouwen in die tijd zeer ongebruikelijk was. Na haar 12e jaar werd zij thuis afgezonderd, een normale praktijk om jonge meisjes op hun huwelijk voor te bereiden. Het was een vorm van opsluiting. Het was meisjes niet toegestaan zonder begeleiding buitenshuis te gaan. Bij hun huwelijk werd dit gezag overgedragen aan hun echtgenoten. De vader van Kartini stond haar enige privileges toe, zo mocht ze borduurlessen volgen en speciale gebeurtenissen bezoeken.

Doordat ze goed Nederlands kende, had Kartini thuis de gelegenheid Nederlandse boeken te bestuderen. Nederlands was toen voor geletterde Indonesiërs de enige toegangspoort tot de Westerse cultuur. Ook correspondeerde ze met Nederlandse penvriendinnen. Een van hen, een meisje met de naam Rosa Abendanon, werd een fel verdedigster van Kartini. Haar brieven, die haar mening bevatten over de oneerlijke behandeling van vrouwen, werden gepubliceerd in Nederland.

De ouders van Kartini huwden haar uit aan de burgemeester van de stad Rembang die al drie vrouwen had. Dit was tegen de wil van Kartini maar zij stemde uiteindelijk toe om haar ziekelijke vader te kalmeren. Haar echtgenoot bleek vrij liberaal voor die tijd.

Op 13 september 1904 beviel Kartini van een zoon, ze overleed enige dagen daarna op de leeftijd van 25 jaar.

Brief van Kartini aan Rosa Abendanon (fragment)

De correspondentie van Kartini met Rosa Abendanon en enkele andere Nederlandse vriendinnen werd in 1912 gepubliceerd in een boek getiteld 'Door Duisternis tot Licht' (Habis gelap terbitlah terang). Het werkte inspirerend op de Indonesische intelligentsia en vrouwenbeweging. Ze stelde in haar brieven dat geestelijke ontwikkeling een fundamenteel recht is, ook voor vrouwen. Haar waardering voor de positieve kanten van de Europese cultuur ging gepaard met kritiek op het zelfzuchtige materialisme waardoor een groot deel van de koloniale heersersklasse werd gekenmerkt. De brieven bevinden zich op het KITLV te Leiden.

Sinds 2007 reikt de gemeente Den Haag jaarlijks rond 8 maart (Internationale Vrouwendag) de Kartiniprijs, een gemeentelijke vrouwen-emancipatieprijs uit.