Joodse gemeenschap in Antwerpen

In Antwerpen wonen circa 20.000 orthodoxe joden, geconcentreerd in de wijk naast de diamantwijk, op enkele minuten loopafstand van het centraal station. Deze wijk noemt men daarom ook wel Joods Antwerpen. Het is na New York, Londen en Jeruzalem een van de grootste gemeenschappen van charedische (ultraorthodoxe) Joden ter wereld. Ook in Klein-Antwerpen en Haringrode, twee wijken aan de Antwerpse Lange Leemstraat, wonen veel Joden.

Afbeelding van de Hollandse Synagoge in Antwerpen (ansichtkaart uit 1893)

Interieur van de Eisenmansynagoge

Er zijn twee orthodox-joodse gemeenten in Antwerpen: de charedische Machzikei HaDas, en de wat modernere Shomrei HaDas.

Chassidische joden vormen het merendeel van de charedische joden. Chassidische bewegingen die in Antwerpen zijn vertegenwoordigd, zijn onder meer:

• Alexander
• Berditchev
• Belz (Belz, Machnovke)
• Bobov
• Chortkov
• De'esh
• Gur
• Lubavitch
• Pshevorsk
• Premishlan
• Satmar
• Shotz
• Skver
• Spinka
• Tzanz (Tzanz-Zmigrod, Tzanz-Klausenburg)
• Vizhnitz (Vizhnitz Bnei Brak, Vizhnitz New York)
• Sanz-Zhmiegrod

De beweging Pshevorsk is de grootste beweging die Antwerpen als thuisbasis heeft. De Pshevorsker Rebbe, Rabbijn Leibish Leiser, woont in Antwerpen. Pshevorsker chassidim wonen voornamelijk in Antwerpen, Londen en Manchester; op feestdagen komen zij massaal naar Antwerpen toe. Andere Rebbes in Antwerpen zijn de Antwerpse Shotzer Rebbe, de Antwerpse Sanz-Zmieghroder Rebbe, de Antwerpse De'esher Rebbe, de Antwerpse Spinka Rebbe en de Antwerpse Premishlaner Rebbe.

Er is ook een kleine gemeenschap van niet-chassidische Litvaks ofwel misnagdiem ('Litouwse' Joden). Verder zijn er religieus-zionistische synagoges en organisaties, een organisatie van Georgische Joden, een Sefardische synagoge, seculier-joodse organisaties en vele jongerenverenigingen.

In de joodse wijk bevinden zich tevens tientallen kleine joodse scholen; iedere beweging heeft zijn eigen scholen. Er zijn enkele grotere meisjesscholen (Beis Yaakovscholen), aangezien meisjes over het algemeen wel naar een niet specifiek aan hun chassidische stroming gebonden school gaan, in tegenstelling tot jongens die binnen de beweging naar school (jesjiva) gaan.

Daarnaast zijn er meerdere kollelim, waar getrouwde jongemannen na het huwelijk verder leren. In het district Wilrijk is de beroemde charedische jesjiva Eitz Chaim gelegen, waar een honderdtal jongemannen uit de hele wereld de Talmoed en andere joodse teksten bestudeert.

Tientallen synagoges, scholen, liefdadigheidsinstellingen en verenigingen zorgen voor een omgeving waarin deze joden, als zij dat willen, afgezonderd van de niet-joodse wereld kunnen leven. De meeste in Antwerpen geboren joden spreken erg goed Nederlands; hun moedertaal.

Sommige leden van de joodse gemeenschap van Antwerpen waren ooit erg rijk. Joden speelden een belangrijke rol in de diamanthandel. Tegenwoordig is de diamanthandel echter voornamelijk in handen van Indiase zakenlieden en is een groot deel van de joodse gemeenschap er niet meer actief. Veel rijke seculiere joden zijn naar de buitenwijken van Antwerpen verhuisd.

Net als in vele andere steden met grote Joodse wijken heeft Antwerpen een Eroev. Dit is een gebied omgeven door water, stadsmuren of bij gebrek hieraan door een draad die op boomhoogte (ongeveer 6m) rond dit bepaald gebied gespannen wordt. Vrome joden mogen op de Sabbat buitenshuis slechts beperkt bewegen, daarom creëert de afspanning een soort van fictief huis waarbinnen de Joodse gemeenschap zich tòch vrij mag verplaatsen. De Antwerpse eroev is uniek omdat het de enige is die een hele stad omspant, in bijvoorbeeld Parijs of New York is dat beperkt tot een wijk of slechts enkele straten. De grens van de Antwerpse eroev kan gevonden worden langs het groene traject o.a. langs de ringspoorlijn (spoorlijn 27A tussen het Albertkanaal en het station Antwerpen-Berchem, en spoorlijn 59 tussen het voornoemde station en de Schelde) naast en tussen de Singel en de Ring.