Jean de Nivelles

Het is in de eerste plaats de naam van de jaquemart op de collegiale kerk Sainte-Gertrude. Deze vergulde koperen automaat, in de vorm van een krijger die met een hamer de uren slaat, is twee meter hoog en weegt 350 kg. Hij is in de 15e eeuw aan de stad geschonken door hertog Karel de Stoute. Aanvankelijk was hij op het stadhuis geplaatst, tot hij in 1617 werd overgebracht naar de zuidelijke toren van de collegiale. Het was in deze tijd dat de bevolking hem Jean de Nivelles begon te noemen, naar de Franse figuur over wie populaire liedjes bestonden. In het Nijvelse dialect heette hij liefdevol Djan-Djan. Het liedje Vive Djan-Djan is de hymne van de stad.

Jean de Nivelle was de Franse baron Jean III de Montmorency. In de 15e-eeuwse Oorlog van het Algemeen Goed koos hij tegen de wens van zijn vader in de kant van de Bourgondische hertog Karel de Stoute, waardoor hij tegenover zijn leenheer kwam te staan, de Franse koning Lodewijk XI. Hij werd onterfd en vluchtte naar Nevele in Vlaanderen, een heerlijkheid van zijn moeder. Daar werd hij Jan I van Montmorency-Nevele. De Franse bevolking noemde hem Jean de Nivelle, de fonetische weergave van Nevele in het Frans.

In Frankrijk begon men minachtend over hem te spreken en ontstond de uitdrukking "être comme ce chien de Jean de Nivelle qui s'enfuit quand on l'appelle". Tal van liedjes werden gecomponeerd op dezelfde wijs. Daarin was de hond niet langer een scheldwoord, maar werd hij echt de hond van Jean de Nivelles.

Jean de Nivelle werd geadopteerd door de stad Nijvel vanwege de homofonie tussen Nivelle (Nevele) en Nivelles (Nijvel). Opmerkelijk is dat de jaquemart die zijn naam draagt geschonken is door Karel de Stoute, de eigenste persoon voor wie de historische Jean de Nivelle vader en koning trotseerde. Dankbaarheid jegens de hertog was voor de inwoners van Nijvel mogelijk een bijkomende reden om hun automaat, die ze tot dan toe eenvoudig aanduidden als de koperen man (l'homme de keouvre), de naam Jean de Nivelles te geven.

Dit artikel of een eerdere versie ervan is een (gedeeltelijke) vertaling van het artikel Jean de Nivelles op de Franstalige Wikipedia, dat onder de licentie Creative Commons Naamsvermelding/Gelijk delen valt. Zie de bewerkingsgeschiedenis aldaar.

Zie de categorie Jean de Nivelle van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp.