Jaartelling

Een jaartelling is een systeem van tijdrekening waarbij men de tijd rekent en opbouwt in jaren. Door jaartelling is het mogelijk aan te geven wanneer een bepaalde gebeurtenis heeft plaatsgevonden. Jaartelling is dan ook van groot belang in geschiedschrijving.

Huis met jaartal (muurankers)

Het jaartal dat bij een bepaalde gebeurtenis hoort, hangt vooral af van het moment van het begin van het jaar 1, het eerste jaar in de telling, en van de gemiddelde duur van een kalenderjaar. Het precieze jaartal hangt ook af van details van het kalendersysteem.

Christelijke jaartelling

Internationaal wordt de christelijke jaartelling als standaard gehanteerd. Deze jaartelling heeft als ijkpunt (nulpunt) het begin van het jaar waarin Jezus Christus verondersteld wordt te zijn geboren. Dat jaar is het jaar 1 (n.Chr.) Het jaar daaraan direct voorafgaand is het jaar 1 v.Chr. Een jaar nul is er niet.

Notatie

Als er sprake is van een jaar x gelegen vóór dit ijkpunt, zegt men in het Nederlandse taalgebied "x voor Christus" (afkorting "x v.Chr."), of simpelweg "x voor onze jaartelling/tijdrekening". Een jaar x gelegen ná dit ijkpunt wordt aangeduid als "x na Christus" (afkorting "x n.Chr.") of simpelweg "x". In de sterrenkunde wordt om rekentechnische redenen meestal een systeem gehanteerd waarin gebeurtenissen voor het ijkpunt aangeduid met een negatief jaartal, waarbij de conventie is dat het jaar 1 v.Chr. als het jaar 0 wordt aangeduid. Het jaar "x v.Chr." komt dan dus overeen met het jaar "-x+1".

In sommige Engelstalige landen wordt tegenwoordig vaker een aanduiding gebruikt die niet verwijst naar de geboorte van Jezus: respectievelijk BCE of BC (before the common era) en CE (of the common era). Een soortgelijke jaartelling met de aanduiding "voor onze jaartelling" of "onze jaartelling" was ook in gebruik tijdens het communisme in Midden- en Oost-Europa en werd ook later nog toegepast. Zo wordt naar het Engelse voorbeeld gt (gewone tijdrekening) en vgt (vóór de gewone tijdrekening) gebruikt.[1] Deze begrippen zijn niet-religieus en cultureel neutraal, terwijl de in het Nederlands gangbare begrippen 'na Christus' en 'voor Christus' een niet door iedereen gewenste christelijke lading hebben.

In vooral de continenten Europa en Amerika kon (en ook nog wel kan) men ook de uitdrukking 'AD' tegenkomen; dit staat voor 'anno Domini' en betekent 'in het jaar des Heren' waarbij men dan een jaar na Christus op het oog heeft, bijvoorbeeld AD 2000 is het jaar 2000 na Chr.

Een jaartal bestaat momenteel uit vier cijfers. Het is echter niet ongebruikelijk dat alleen de laatste twee cijfers vermeld worden - de eeuwcijfers worden dan als bekend verondersteld. Soms schrijft men een apostrof in plaats van de eeuwcijfers. Het weglaten van de eeuwcijfers in computerbestanden leidde in 2000 tot de millenniumbug.

Geschiedenis

De christelijke jaartelling werd (met terugwerkende kracht) geïntroduceerd door de Scytische monnik en tijdrekenaar Dionysius Exiguus die, in of kort na AD 525, zijn paastabel met de hierin vervatte nieuwe jaartelling presenteerde aan officiële vertegenwoordigers van paus Johannes I. Hoewel Dionysius Exiguus de omstreeks AD 400 door de Iberische historicus Orosius geïntroduceerde jaartelling Ab Urbe Condita (vanaf de stichting van de stad Rome) waarschijnlijk reeds kende (maar nooit gebruikte), schijnt Bonifatius IV (omstreeks AD 600) de eerste te zijn geweest die zich realiseerde wat het verband is tussen deze jaartelling en de christelijke jaartelling (hij stelde dat AD 607 = AUC 1360). Het heeft echter uiteindelijk nog meer dan twee eeuwen geduurd voordat men ertoe kwam de Christelijke jaartelling ook echt in gebruik te nemen als een volwaardig systeem ten behoeve van de datering van historische gebeurtenissen. Dat gebeurde pas door toedoen van de Engelse chronoloog en historicus Beda Venerabilis (in AD 731).

Kalenders en jaartellingen

Het is een misverstand te menen dat kalender en jaartelling hetzelfde zijn. Zo is er de Romeinse kalender, die in vele verschillende gedaanten sinds de stichting van Rome tot op de dag van vandaag heeft bestaan. De voorlaatste gedaante van de Romeinse kalender was de juliaanse kalender (van -45 tot 1582), met jaren van gemiddeld 365,25 dagen, de laatste de gregoriaanse kalender (vanaf het jaar 1582), met jaren van gemiddeld 365,2425 dagen. We kunnen daarentegen niet zomaar spreken van de Romeinse jaartelling, of het zou de jaartelling ab urbe condita moeten zijn, maar toen deze in gebruik genomen werd, was er al meer dan een millennium van de geschiedenis van Rome voorbij. Evenmin kunnen we zomaar spreken van de christelijke kalender, want van 325 (niet eerder) tot 1582 was dat de juliaanse kalender, en vanaf 1582 de gregoriaanse. De reden dat we daarentegen wel kunnen spreken van de christelijke jaartelling is dat deze in het jaar 525 door Dionysius Exiguus geïntroduceerde jaartelling bedoeld was te zijn begonnen met Jezus' incarnatie. Dat Jezus mogelijk een half decennium voor het jaar 1 werd geboren doet daar niets aan af.

Andere jaartellingen

In gebruik

De christelijke jaartelling is na de Middeleeuwen door de Europese expansie van lieverlee gemeengoed geworden in de gehele wereld, al hanteren bepaalde volkeren of religies naast de christelijke jaartelling ook nog hun eigen jaartelling:

Niet meer in gebruik

Vanouds werd vaak bij elke troonsbestijging een nieuwe jaartelling gestart. Zo leest men in de Bijbel vaak een tekst als "in het achttiende regeringsjaar van koning Jerobeam".

Zie ook
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.