Julius Nepos

Julius Nepos trouwde met de nicht van (zo kwam hij ook aan zijn naam: nepos betekent neef) Keizer Leo I van het Oost-Romeinse Rijk en werd dan ook door Leo tot keizer van het Westen aangeduid (474). Hiermee kwam een einde aan het bewind van Glycerius, die door magister militum Gundobad was aangesteld. In theorie was Keizer Leo I heerser over ganse Romeinse Rijk en had dus ook de macht om de nieuwe West-Romeinse Augustus te kiezen. Daarvoor koos hij Nepos, de gouverneur van Dalmatia en in juni 474 arriveerde hij in de West-Romeinse hoofdstad Ravenna waar hij erkend werd als keizer. Glycerius werd verbannen naar Dalmatia en hij bekleedde daar de functie bisschop van Salonae, de hoofdstad van Dalmatia, waar de paden van beide heren elkaar later opnieuw zouden kruisen.

Keizer Nepos trachtte de laatste bezittingen van het West-Romeinse Rijk (in de jaren 70 van de 5e eeuw was dat enkel nog Italië en onderdelen van noord en zuid Gallië) te consolideren. Hij slaagde erin om vrede te sluiten met de Visigoten en hun koning Eurik. Hiermee kwam de huidige Provence, in Zuid-Frankrijk, terug onder Romeinse controle, in ruil voor enkele gebieden waarvoor Nepos toch niet in staat was om die te beschermen. Minder succes ondervond Julius Nepos in de onderhandeling met Geiserik, de koning van de Vandalen. Geiserik viel Italië aan met piraten, omdat hij juist vrede had gesloten met het Oost-Romeinse Rijk en daarom geen enkele toegeving moest doen aan het West-Romeinse Rijk. Langzaam verloor Nepos de controle over Italië zelf.

Nepos was, in alle opzichten, de meest bekwame van de laatste West-Romeinse keizers, maar hij was niet geliefd bij de Senaat. De Senatoren verachtten hem omdat hij zo'n dichte relaties onderhield met het Oost-Romeinse Rijk. Toen Nepos de fout maakte om de onbetrouwbare Orestes tot Magister Militum te benoemen, betekende dit zijn ondergang.

Op 28 augustus 475 greep Orestes zelf de macht in Ravenna en dwong Julius Nepos te vluchten naar zijn thuisprovincie, Dalmatia. Aangezien Orestes zelf geen keizer kon worden (hij was een Germaan), plaatste hij zijn zoon, Romulus, op de troon. Dit kon wel, aangezien de moeder van Romulus een Romeinse was. Hoewel de jongen nog geen 10 jaar was op dat moment, kreeg hij van zijn vader de titel Romulus Augustus (historici veranderden zijn naam naar Romulus August-ul-us, met het tussenvoegsel -ul- dat verkleining aanduidt. Hij ging de geschiedenis in als de laatste West-Romeinse Keizer).

Na zijn vlucht uit Italië bleef Julius Nepos als legitieme keizer over het rijk regeren. In de praktijk besliste hij maar over Dalmatia, maar hij had steun voor zijn keizerstitel vanuit Constantinopel. Wanneer Odoaker op 4 september 476 Ravenna inneemt (en daarbij Orestes doodt en Romulus afzet) verklaart hij zichzelf koning van Italië en vraagt hij aan de Oost-Romeinse keizer Zeno hem te erkennen als een Patriciër van het Romeinse Rijk. Zeno erkende hem, maar stond erop dat Odoaker Iulius Nepos zou erkennen als West-Romeinse keizer. Odoaker stemde toe en publiceerde zelfs munten met de afbeelding van Nepos erop in Italië.

Dit compromis, dat het West-Romeinse Rijk op papier in leven hield, kon waarschijnlijk nog vele jaren hebben doorstaan, mochten er niet twee dingen gebeurd zijn. Het eerste was het feit dat Nepos in 479 een plan tegen Odoaker beraamde; hij hoopte zo de controle over Italië terug te winnen. Het tweede was de persoon Glycerius, ooit nog keizer van Ravenna en in 479 bisschop van Salonae. Glycerius wilde zich waarschijnlijk wreken tegen wat Nepos hem aangedaan had. Wat zeker is dat Odoaker genoeg kreeg van Nepos en dan ook tegen hem optrok.

Nepos werd op 25 april 480 vermoord door zijn eigen soldaten. Onmiddellijk daarna kon Odoaker Dalmatia binnenvallen en een laatste West-Romeins leger, onder generaal Ovida verslaan op de 9de december. Dalmatia werd een onderdeel van het koninkrijk van Odoaker. Er wordt vermoed dat Glycerius hieraan achter de schermen heeft meegewerkt, aangezien Odoaker, onmiddellijk na zijn succesvolle veldtocht, hem tot bisschop van Mediolanum (het moderne Milaan) maakte, waarschijnlijk voor bewezen diensten.

• R.W. Mathisen, art. Julius Nepos (19/24 June 474 - (28 August 475) - 25 April/9 May/22 June 480), in DIR (1998).

Mediabestanden die bij dit onderwerp horen, zijn te vinden op de pagina Julius Nepos op Wikimedia Commons.