Invasie van Ambon

Na de Nederlands-Indonesische Ronde Tafel Conferentie erkent Nederland de onafhankelijkheid van de Republiek van de Verenigde Staten van Indonesië (RUSI). De RUSI is een federatie waarvan de People's Representative Council bestaat uit 50 vertegenwoordigers uit de Republiek Indonesië en 100 uit de verschillende staten volgens hun bevolking. Wantrouwen jegens de door de Javanen en de moslims gedomineerde republiek Indonesië, de grotendeels protestantse en pro-Nederlandse Zuid-Molukkers - die lang geleden hun troepen hebben ingezet bij het Koninklijk Nederlands-Indisch Leger (KNIL) - verklaren de onafhankelijkheid van de Republiek Zuid-Molukken in Ambon en Seram op 25 april 1950. Voormalig minister van Oost-Indonesië uitgeroepen tot de onafhankelijkheid en voormalige District adjunct-gouverneur van Zuid-Mollucans, meneer Manuhutu werd benoemd tot president van de nieuwe Republiek.

De RMS-proclamatie was een zuiver Molukse nationalistische actie. De Molukse bevolking wilde onafhankelijk zijn, zowel uit de eenheidsstaat Indonesië als uit Nederland. De Ambonese KNIL-soldaten accepteerden niet langer bevelen uit Nederland. Op 9 mei 1950 overhandigde een vertegenwoordiger van de Ambonese soldaten in Ambon plechtig de samenwerkingsattributen aan de KNIL-autoriteiten. Dezelfde dag vormde het Molukse leger (APRMS).[1]

Op 17 augustus 1950 riep de Indonesische president Soekarno het herstel van de eenheidsstaat van de Republiek Indonesië uit. Deze RMS werd niet erkend door Soekarno en op zijn bevel vielen Indonesische militairen het Molukse eiland Buru en een deel van het eiland Ceram binnen.

Na een zeeblokkade door de Indonesische marine vond op 28 september 1950 een invasie van Ambon plaats. De APRMS vluchtten uit de stad Ambon voordat de binnenvallende Indonesische troepen posities innamen, in oude Nederlandse vestingen in de heuvels met uitzicht op de stad. Vanaf hier voerden ze guerrilla-oorlogsvoering.[2]

De TNI bezet de noordelijke helft van het eiland, was gestopt door fel Ambonese weerstand op de één kilometer brede landengte, die de zuidelijke helft verbindt. Op 5 november kwam de stad Ambon in handen van het Indonesische leger. De RMS-regering ging in december naar Ceram om de RMS-strijd voort te zetten in de vorm van een guerrillaoorlog. De stad Ambon was weggevaagd behalve vier gebouwen, een ooggetuige die meneer Muir een Australische krant vertelde. De Indonesiërs hadden de stad constant beschoten en vliegtuigen hadden het beschoten, maar veel van de verwoesting was veroorzaakt door brandstichting. Het onervaren Indonesische leger had grote verliezen tegen de goed getrainde ex-KNIL-soldaten. Met 20.000 TNI-soldaten tegen slechts 1.000 Ambonezen verloor de TNI 4.000 man tot 500 Ambonese. Tijdens een verrassingsaanval op de Indonesiërs vermoordden de Molukkers enkele honderden TNI, waaronder de 24-jarige stafchef (Lieut.-Col. Slamet Rijardi).[3] [4]

Tijdens de Indonesische nationale revolutie moesten de Nederlanders het herstelde KNIL ontbinden en hadden de inheemse soldaten de keuze om ofwel gedemobiliseerd te worden ofwel lid te worden van het leger van de Republiek Indonesië.[5] Vanwege een diep wantrouwen van het Republikeinse leiderschap, dat overwegend Javaans moslim was, was dit een uiterst moeilijke keuze voor de protestantse Ambonese, en slechts een minderheid koos ervoor om te dienen bij het Indonesische leger. Ontbinden bleek een gecompliceerd proces en in 1951, twee jaar na de overdracht van de soevereiniteit, waren niet alle soldaten gedemobiliseerd. De Nederlanders stonden onder zware internationale druk om het koloniale leger te ontbinden en maakten deze mannen tijdelijk deel uit van het reguliere Nederlandse leger, terwijl ze probeerden hen te demobiliseren op Java. Hierin lag de bron van de ontevredenheid onder de Molukse soldaten omdat, volgens het KNIL-beleid, soldaten het recht hadden om de plaats te kiezen waar ze aan het einde van hun contract zouden worden ontslagen. De politieke situatie in de nieuwe Republiek Indonesië was aanvankelijk onstabiel en met name leidde controverse over een federale of gecentraliseerde vorm van de staat tot gewapende conflicten waarbij Ambonese ex-KNIL-mannen betrokken waren. In 1951 werd in Ambon een onafhankelijke Republiek van de Zuid-Molukken (Indonesisch: RMS, Republik Maluku Selatan) uitgeroepen. De RMS had sterke steun onder de Ambonese KNIL-soldaten.[6] Als gevolg hiervan eisten de Molukse soldaten buiten de Zuid-Molukken om bij Ambon te worden gelost. Maar Indonesië weigerde de Nederlanders deze soldaten naar Ambon te laten vervoeren zolang de RMS niet werd onderdrukt, uit angst voor langdurige militaire strijd. Toen na zware gevechten de RMS in Ambon werd onderdrukt, weigerden de soldaten daar te worden ontslagen. Ze eisten nu om te worden gedemobiliseerd in Seram, waar nog steeds weerstanden tegen Indonesië bestonden. Dit werd opnieuw geblokkeerd door Indonesië.

De Nederlandse regering besloot uiteindelijk onder internationale druk om de overgebleven mannen en hun gezinnen naar Nederland te transporteren. Nederland beloofde aan de militairen binnen een half jaar een akkoord te sluiten met de nieuwe Republiek Indonesië, zodat de Molukkers konden terugkeren naar hun thuisland.[7]

Na de nederlaag van de RMS op Ambon door Indonesische troepen in november 1950, trok de zelfverklaarde regering zich terug naar Seram, waar een gewapende strijd voortging tot december 1963. De regering in ballingschap verhuisde in 1966 naar Nederland, na verzetsleider en president Chris Soumokil's gevangenname en executie door de Indonesische autoriteiten. De regering in ballingschap blijft bestaan, met John Wattilete als haar zittende president sinds april 2010.

De proclamatie van de RMS was een onderwerp op de agenda van de Verenigde Naties, maar werd daar verdreven door de Korea oorlog. Op 1 october vroeg de regering van de RMS op interventie van de Veiligheidsraad van de VN, Australië en Nederland an de invasie van Indonesische troepen. Nederland gaf aan dat dit een zaak van de VN betrof en verwees naar de RTC overdracht. [8]