IJzeren Molen

Oorspronkelijk was de molen een bezit van de Heren van Vaeshartelt, nabij het gehucht Weert. Sinds 1381 rustte er een erfdienstbaarheid op, volgens welke de molen met een daarbij gelegen sluisje de gracht van het kasteel op peil moest houden. In de 18e eeuw werd het complex vernieuwd. Tot circa 1885 was de molen in gebruik als oliemolen voor het persen van olie uit zaden. Daarna werd de molen geschikt gemaakt voor het malen van graan en vanaf circa 1920 was de molen nog uitsluitend als korenmolen in gebruik. Omstreeks diezelfde tijd werd het houten waterrad vervangen door een van ijzer. Bij de bevrijding door het Amerikaanse leger in september 1944 brandde de molen gedeeltelijk af. Bij de wederopbouw werd het gebouw als woning ingericht. Begin jaren vijftig werd de maalinrichting stilgelegd.

Bij de aanleg van de A2-snelweg zijn de molen en het kasteel van elkaar gescheiden. Daarna raakte de molen geleidelijk in verval. In 1972 werd aan het gebouwencomplex de status van rijksmonument toegekend. Om te voorkomen dat de molen als verloren moest worden beschouwd, was begin 21e eeuw dringend restauratie nodig. Deze vond in 2009-2010 plaats met steun van de Limburgse Monumenten Stichting. Daarna ging de gemeente Meerssen op zoek naar een nieuwe bestemming voor het gerestaureerde monument, wat pas in 2018 lukte. Volgens de plannen zal de molen een horecabestemming krijgen en worden er zorgwoningen gerealiseerd in de bijgebouwen, aangevuld met nieuwbouw.[1]

Het gebouwencomplex aan de Molenweg 5-7 dateert grotendeels uit de 18e eeuw. De drie vleugels vormen een U-vorm rondom een cour d'honneur, die wordt afgesloten door een hek met hekpijlers met leeuwtjes. De gevels zijn merendeels gepleisterd en hebben vensters met hardstenen vensteromlijstingen.

De molen heeft een waterrad met een middellijn van 6,70 meter. Het 'Geulke', waaraan de molen ligt, is een door mensenhanden gegraven molentak, waardoor een deel van het water van de Geul stroomt. Bij het complex behoort een gemetselde brug met twee bogen. Naast de brug staan twee bakstenen hekpijlers met siervazen uit het begin van de 19e eeuw. Elders bevindt zich nog een kleiner bakstenen bruggetje.

• 
  Exterieur, 2004
• 
  Interieur, 1976
• 
  Restauratie waterrad, 2009
• 
  Bakstenen brug, 2009

• Molen
• Watermolen
• Lijst van watermolens

• Limburgse Monumenten Stichting

Zie de categorie IJzeren Molen, Rothem van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp.