Hogeland
Het Hogeland (ook geschreven als Hoogeland) is de streek in de provincie Groningen ten noorden van het Reitdiep en het Damsterdiep. De naam verwijst naar de relatief hoge ligging van de grond, veroorzaakt door de aanslibbing van de zee. De bodem bestaat dan ook uit zeeklei.
Situering
Enkele plaatsen op het Hogeland zijn Baflo, Eenrum, Kloosterburen, Leens, Loppersum, Mensingeweer, Pieterburen, Roodeschool, Spijk, Uithuizen, Uithuizermeeden, Ulrum, Usquert, Warffum, Warfhuizen, Wehe-den Hoorn, Westeremden, Westernieland, Winsum en Zeerijp.
Vanouds wordt het gebied ten noorden van de stad Groningen met de oude gemeenten Bedum en Ten Boer (ook wel het Centrale Woldgebied) niet tot het Hogeland gerekend, maar als het Lageland betiteld. Dit voormalige hoogveengebied ligt inderdaad een stuk lager dan zijn omgeving en is sinds de twaalfde of dertiende eeuw omringd door een in onbruik geraakte binnendijk, de Wolddijk.
Bestuur
Het Hogeland werd de naam van de fusiegemeente waarin Bedum, Eemsmond, De Marne en Winsum in 2018 zijn opgegaan. De rest van het Hogeland, namelijk Loppersum en de gemeenten Appingedam en Delfzijl (waarvan de noordelijke delen tot het Hogeland gerekend worden) zal vanaf 2021 de gemeente Eemsdelta gaan vormen.
Geschiedenis
De naam Ho(o)geland is ontleend aan het bestuurlijke district Hoogelandsteradeel (ook wel Hogelandsteradeel), een onderdeel van Fivelingo dat tussen 1659 en 1749 heeft bestaan. Op de provinciekaart door Van Starkenborgh van omstreeks 1680 wordt de benaming Hooge Land gebruikt voor het gebied in Fivelingo ten noorden van het Damsterdiep. Ten zuiden daarvan liggen de Lage Landen. Sinds het midden van de 19e eeuw wordt de naam Hoogeland vooral gebruikt om het akkerbouwgebied van Hunsingo, later ook van Fivelingo aan te duiden; de spellingsvariant Hogeland raakte vanaf het einde van de 20e eeuw in zwang.
Het Hogeland staat - net als het Oldambt - bekend om de scherpe (historische) tweedeling tussen herenboeren en landarbeiders. In de negentiende en twintigste eeuw leidde deze sociaal-economische tegenstelling vaak tot hardnekkige sociale conflicten. In tegenstelling tot Oost-Groningen kreeg het socialisme hier minder aanhang en bleven veel landarbeiders kerkelijk georiënteerd. Slechts in enkele plaatsen (Appingedam, Uithuizen, Wehe, Zoutkamp en Zuidhorn) werden om de orde te handhaven kazernes voor de marechaussee gebouwd, in tegenstelling tot Oost-Groningen, waar twaalf kazernes verrezen. Socialistische enclaves op het Hogeland waren vanouds Eenrum, Usquert, Warffum en in mindere mate Uithuizen.
Museum en school
- In Warffum is het Openluchtmuseum Het Hoogeland gevestigd.
- De scholengemeenschap voor middelbaar onderwijs (vmbo, havo en vwo) met vestigingen in Warffum, Uithuizen en Wehe-den Hoorn, heet Het Hogeland College.
Trivia
- Het Hogeland wordt vaak afgezet tegen het Oldambt en de Groninger Veenkoloniën.
- Het Hogeland werd veel bezongen in de liedjes van de uit Warffum afkomstige Ede Staal, ook wel de Jacques Brel van Groningen genoemd.
- De spoorlijn Groningen – Roodeschool - Eemshaven wordt wel het Hogelandspoor genoemd.