Hendrik Enno van Gelder (directeur)

Van Gelder was een lid van de familie Van Gelder. Hij was een zoon van Jan Gerrit van Gelder (1850-1917), lid der firma H. E. van Gelder tot 1899, stoomhoutzagers en houthandelaren, en Jeannette Agnes Beets (1852-1928), dochter van prof. dr. Nicolaas Beets (1814-1903). Hij trouwde in 1902 met Johanna Helena Scalongne (1876-1964), uit welk huwelijk vier zonen werden geboren. Tot hun zonen behoren prof. dr. Jan Gerrit van Gelder (1903-1980), kunsthistoricus en kunstenaar Dirk van Gelder (1907-1990).

Van Gelder studeerde rechten en staatswetenschappen aan de Universiteit van Amsterdam. Hij promoveerde in 1899 op stellingen. In 1900 werd hij aangesteld als adjunct-archivaris in Alkmaar. In 1906 werd hij archivaris van 's-Gravenhage. In 1912 werd hij naast die laatste functie ook verantwoordelijk voor het Haags Gemeentemuseum.

In 1918 werd de Gemeentelijke Dienst voor Kunsten en Wetenschappen opgericht; hieronder vielen de museumcollecties, de monumenten en tot 1923 ook het gemeentearchief. Hij werd van deze dienst de eerste directeur en bleef dat tot aan zijn pensionering in 1941. Onder zijn verantwoordelijkheid werd het gebouw van het gemeentemuseum van de architect Hendrik Petrus Berlage gebouwd dat in 1935 werd geopend. Daar vonden ook de door zijn toedoen zeer uitgebreide collecties hun plaats, waaronder ook de collectie-Scheurleer, de muziekinstrumentenverzameling van de Haagse bankier Daniël François Scheurleer (1855-1927) (die ook de bankier van de schrijver Louis Couperus was). Als museumdirecteur deed hij er veel aan om de collectie ook onder de aandacht van een breder publiek te brengen, waaronder leerlingen van lagere scholen. Hij benaderde daartoe de hoofden van die scholen. In 1950 werd hij voorzitter van de Commissie ter bevordering van het museumbezoek, die de minister van Onderwijs, Kunsten en Wetenschappen voorstellen deed musea in te schakelen bij de culturele vorming van de jeugd.

Hij had verschillende nevenfuncties. Zo was hij onder andere secretaris van de Nederlandsche Oudheidkundige Bond, medeoprichter van het Nederlandsch Economisch-Historisch Archief en redacteur van Oud Holland.

In 1945 werd hij benoemd tot commandeur in de Orde van Oranje-Nassau. In 1957 verleende de Universiteit van Amsterdam hem een eredoctoraat.

• A.A.M. de Jong, 'Gelder, Hendrik Enno van (1876-1960)', in: Biografisch Woordenboek van Nederland 1 (1979)
• L.J.F. Wijsenbeek, 'Levensbericht', in: Jaarboek van de Maatschappij der Nederlandse Letterkunde te Leiden 1963-1964