Graafschap Culemborg

De heerlijkheid Culemborg of Kuilenburg, in 1555 verheven tot graafschap, in de huidige provincie Gelderland was een zelfstandige heerlijkheid, die tot 1714 in principe geen deel uitmaakte van de Verenigde Provinciën maar er in de praktijk wel grotendeels van afhankelijk was. Het bestond uit de stad Culemborg en de dorpen Everdingen, Beesd, Rhenoy, Goilberdingen en Zijderveld.

Er wordt getwijfeld aan de juistheid van een of meer onderdelen van dit artikel.
Raadpleeg de bijbehorende overlegpagina voor meer informatie en pas na controle desgewenst het artikel aan.
Opgegeven reden: Zie overlegpagina
Dit sjabloon is geplaatst op 2 juli 2017.
Heerlijkheid Culemborg
Graafschap Culemborg
Land binnen het Heilige Roomse Rijk (1318-1548)
Land in Bourgondische Kreits (1548-1648)
Vazalstaat van de Republiek (1588-1720)
staat in Kwartier van Nijmegen (1720-1795)
1318 – 1798  →
Kaart
Culemborg in 1665
Algemene gegevens
HoofdstadCulemborg
TalenDiets (Middelnederlands), Nederlands
Regering
RegeringsvormGraafschap
StaatshoofdGraaf

Geschiedenis

In 1318 ontving Culemborg van de heer, Jan van Beusichem, stadsrechten. Sinds 1344 bezaten de heren van Culemborg ook de heerlijkheid Werth ("Weert") bij Borken. Het wapen van deze heerlijkheid werd opgenomen in het wapen van de heerlijkheid Culemborg.

Kort vóór het overlijden van de laatste vrouwe van Culemborg, Elisabeth van Culemborg (overleden: 9 december 1555 en gehuwd met Antoon I van Lalaing), verhief keizer Karel V de heerlijkheid tot graafschap. Floris van Pallant, een kleinzoon van haar oudste zuster, erfde het graafschap. Floris was ook heerser in het rijksgraafschap Wittem en speelde een belangrijke rol in de Nederlandse opstand tegen het koninklijk gezag. In 1639 kwam het graafschap aan graaf Walraad IV van Waldeck-Eisenberg ten gevolge van zijn huwelijk met Anna van Baden-Durlach. De laatste graaf van Waldeck-Eisenberg, George Frederik (overleden 1692) liet het graafschap na aan zijn dochter Henriette, die gehuwd was met hertog Ernst Frederik van Saksen-Hildburghausen.

Hertog Ernst Frederik verkocht het graafschap in 1720 aan de Staten van het Kwartier van Nijmegen, die het op hun beurt in 1748 aan stadhouder Willem IV schonken. De Oranjes voeren nog steeds de titel graaf of gravin van Culemborg.

Protestantse Reformatie

In de zestiende eeuw waren de dopers in Culemborg actief, waartegen de Landdag zich in 1539 fel verzette. In 1534/1535 trad een inwoner van Culemborg, Wolter Tesschenmacher op bij de val van het Wederdopersrijk in Munster. In 1566 manifesteerden sympathisanten van de beeldenstormers zich met actieve medewerking van de graaf van Culemborg Floris van Pallandt.

In de jaren 1570 was met name het Johan Willemsvolk vanuit Wesel actief in Culemborg.[1] Het Volk van Johan Willemsz. was de grootste splintergroepering van de Batenburgse sekte die in haar optreden politieke kritiek combineerde met criminaliteit. Men leefde van roof en moord op het platteland in het grensgebied van Holland en Duitsland.[2]

Het vrije gedoogbeleid tijdens de reformatie had in tegenstelling tot Holland, in Gelre nauwelijks gewerkt. De vrije heerlijkheid Culemborg was hierop een uitzondering.

Heren en graven van Culemborg
regering naam geboren overleden familie
1271-1309 Hubert III van Bosinchem/Hubert I van Culemborg 1309 Afkomstig uit het geslacht Van Bosinchem[3]
1296-1322 Jan I van Bosinchem 1322 zoon
1322-1347 Hubert IV van Bosinchem/Hubert II van Culemborg 1347 zoon
1347-1394 Gerard I 28-5-1394 broer
1394-1422 Hubert III na 1439 zoon
1422-1452 Jan II 1-4-1452 broer
1452-1480 Gerard II 9-3-1480 zoon
1480-1506 Jasper ca. 1456 21-11-1506 zoon
1506-1555 Elizabeth 1475 9-12-1555 dochter
1555-1598 Floris I van Pallandt 1537 29-9-1598 neef
1598-1639 Floris II van Pallandt 28-5-1578 4-6-1639 zoon
1639-1640 Walraad IV van Waldeck-Eisenberg 28-5-1578 6-10-1640 huwelijk met Anna van Baden-Durlach
1640-1645 Philip Theodoor van Waldeck 2-11-1614 7-12-1645 zoon
1645-1664 Hendrik Walraad van Waldeck-Eisenberg 28-3-1642 15-7-1664 zoon
1664-1692 George Frederik van Waldeck-Eisenberg 31-1-1620 19-11-1692 oom (broer van vader)
1692-1714 Louise Anna van Waldeck-Eisenberg 18-4-1653 30-6-1714 dochter
1714-1720 Ernst Frederik I van Saksen-Hildburghausen 21-8-1681 9-3-1724 zoon van zuster
1720-1748 Staten van het Kwartier van Nijmegen Verkoop
1748-1766 Willem IV 1-9-1711 22-10-1751 Schenking
1766-1795 Willem V 8-3-1748 9-4-1806 zoon

Met de komst van de Bataafse Republiek hielden de graafschappen op te bestaan. Wegens de schenking aan Willem IV voert het hoofd van het Huis Oranje-Nassau (het Nederlandse staatshoofd) echter tot op de dag van vandaag de titel graaf/gravin van Culemborg.

This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.