Haka
Haka is de naam van een groep ceremoniële dansen van de Maori's uit Nieuw-Zeeland, maar ook in Samoa en Fiji dansen ze de haka. Door middel van deze dans probeert men de goden (voorvaderen) aan te roepen.
Uitvoering
Ten onrechte wordt vaak gedacht dat de haka altijd een oorlogsdans is. Naast de oorlogsdans (de Peruperu) bestaan er ook haka's voor bijvoorbeeld begrafenissen en huwelijken. Haka's worden bij allerlei gelegenheden uitgevoerd, bijvoorbeeld ter verwelkoming van toeristen, vaak voor de traditionele hangi, de welkomstmaaltijd. Ook bij festiviteiten en sportwedstrijden worden haka's uitgevoerd. Sommige dansen staan vast, sommige laten enige ruimte voor wat de dansers zelf willen laten zien.
Waarschijnlijk de bekendste haka is de Ka Mate, die al jarenlang door het Nieuw-Zeelandse rugbyteam, de All Blacks, vóór het begin van iedere wedstrijd wordt uitgevoerd. Bij gelegenheid wordt tegenwoordig ook de controversiële Kapa o Pango of een andere haka opgevoerd. Kapa o Pango is controversieel omdat de dans eindigt met een gebaar waarbij een vinger langs de keel wordt gehaald. Dit werd gezien als het goedpraten van of oproepen tot geweld. In de Maori cultuur betekend deze beweging echter het oproepen van de kracht van de voorvaderen. Deze dans wordt dan ook nog steeds sporadisch gebruikt. Ook enkele andere internationale teams uit deze regio voeren dit ritueel uit. Onder andere het Nieuw-Zeelandse basketbal team en het nationale ijshockey team hebben in het verleden een haka uitgevoerd voor hun wedstrijd.
De dans
De dans zelf bestaat uit een reeks van gebaren, vaak beginnend vanuit een door de knieën gebogen spreidstand. Men spant zijn spieren aan en slaat er vervolgens op (bijvoorbeeld achtereenvolgens op de borst, de armen en de bovenbenen). Ook probeert men door een neertrekkende beweging de kracht van de goden vanuit de hemel naar beneden (in de krijger) te trekken. Daarnaast kan men nog variëren in gezichtsuitdrukking, zoals het oogwit en een lange tong laten zien. Ook stappen de deelnemers vaak naar voren en schreeuwen of steken hun tong uit naar de tegenstander wanneer de haka wordt uitgevoerd bij een sportwedstrijd.
Het lied
De tekst van een haka wordt niet gezongen, maar opgezegd. Het lied is altijd gericht tot de goden. Naast de tekst gebruikt men in de liederen vaak kreten en uitroepen.
De Ka Mate
Oorsprong
De oorsprong van de Ka Mate zou een gebeurtenis zijn in 1820, toen een Maori-leider, Te Rauparaha genaamd, op de vlucht was voor een vijandige stam. Tijdens die vlucht herhaalde Te Rauparaha telkens de woorden "ka mate, ka mate" (ik sterf, ik sterf). Uiteindelijk kwam Te Rauparaha terecht in een bevriende stam en vroeg de leider, een vriend, om hem te verstoppen. Deze vriend stemde toe en Te Rauparaha was in veiligheid.
Zeker van het feit dat hij ging leven herhaalde hij telkens de woorden "ka ora, ka ora" (ik leef, ik leef) en "tenei te tangata puhuruhuru nana nei i tiki mai whakawhiti te ra" (dit is de harige man die de zon terugbracht zodat ze weer kon schijnen). De "harige man", ook bedoeld als moedige man, was eigenlijk zijn vriend die hem bescherming gaf. De zon die weer scheen was een toespeling op het feit dat hij weer een toekomst en een dag te leven had.
Tekst van de Ka Mate
Ka mate! Ka mate! Ka ora! Ka ora!
- Deze dood! Deze dood! Dit leven! Dit leven!
Ka mate! Ka mate! Ka ora! Ka ora!
- Deze dood! Deze dood! Dit leven! Dit leven!
Tenei te tangata puhuru huru
- Aanschouw! Daar staat een behaarde man
Nana nei i tiki mai
- Hij heeft iets gebracht
Whakawhiti te ra
- De zon liet hij schijnen
A upa ... ne! A upa ... ne!
- Een voorwaartse stap! Nog een voorwaartse stap!
A upane kaupane whiti te ra!
- Een voorwaartse stap, nog een.. De zon schijnt!!
Hi!!!
- Ha!!!
