Grot van Spy

In 1886 werden opgravingen uitgevoerd door een Luikse ploeg bestaande uit een archeoloog (Marcel De Puydt), een geoloog (Max Lohest) en een paleontoloog (Julien Fraipont). Zij vonden de skeletten van twee mensen: een volwassene en een kind, beide in dezelfde positie: op de zij en het gezicht naar het westen gekeerd. De positie van de skeletten, hun oost-west-oriëntatie en hun anatomische verband wijzen op een bewuste begraving. Zij werden gedateerd op circa 30.000 jaar. De opgravingen leverden ook gegevens op van geologische aard (sedimentlagen) en paleontologische aard (beenderresten van een verdwenen fauna uit de ijstijd). Tot deze vondst heerste er verdeeldheid over de vraag of de mens wel al zo lang bestond en dat hij zo verschillend kon zijn van de huidige mens. Door de opgraving in Spy werd de Neanderthaler definitief door de internationale gemeenschap erkend als menssoort. De skeletten werden benoemd als homo spyensis, maar uiteindelijk zou niet deze naam, maar de naam homo neanderthalensis (neanderthaler) courant blijven ter aanduiding van deze mensensoort.

Tot 1981 is de grot tijdens verschillende andere archeologische expedities onderzocht. Die leverden bewijsmateriaal dat de grot verschillende bewoningsfasen heeft gekend gedurende 100.000 jaar, van het Midden-paleolithicum tot de middeleeuwen. Er werd een grote verscheidenheid aan voorwerpen, in silex maar ook andere gesteenten en ivoor, ontdekt: gereedschap als assegaaien, elzen en polijstwerktuigen, een staaf en buisjes, hangers, kralen en schelpen. In totaal werden er 1130 beenderen en fragmenten gevonden en 389 afzonderlijke tanden, die behoorden tot 24 verschillende individuen. Het Koninklijk Belgisch Instituut voor Natuurwetenschappen ondernam een uitgebreide inventarisatie tussen 2004 en 2008. Dit onderzoek mondde uit in een bijhorende tentoonstelling en een bezoekerscentrum vlak bij de grot.