Formant

Het menselijk gehoor is in staat om klinkers van elkaar te onderscheiden doordat iedere klinker enkele vaste formanten heeft. De stembanden genereren een periodieke geluidsgolf die rijk is aan harmonischen. De mond (en de tong) is in wezen een beweegbare klankkast die op bepaalde frequenties formanten veroorzaakt om bepaalde harmonischen te versterken. Door de stand van de mond en de tong te veranderen, verschuiven de formanten naar andere frequenties, waardoor de klankkleur (en dus ook de klinker) verandert. Ook de luchtpijp en de borstkas spelen hierbij een rol, maar zijn minder bewegelijk en dragen nauwelijks bij in de articulatie. Wel kunnen ze door training (bijvoorbeeld van operazangers) bijdragen in de totale klankkleur van de stem. Overigens is de perceptie van formanten niet afhankelijk van de toonhoogte van de klankbron.

Bij een speciale zangtechniek die boventoonzingen genoemd wordt zijn de formanten zo sterk dat ze als een afzonderlijke toon waargenomen worden. Op die manier kan met de boventonen een aparte melodie gezongen worden.

Spectrogram van de Amerikaans Engelse klinkers [i, u, ɑ] waarin de formanten f₁ en f₂ te zien zijn.

Samen met de aanslagkarakteristiek van een instrument is het formantpatroon ervan een essentieel onderdeel om de klank van instrumenten van elkaar te kunnen onderscheiden. Bij de meeste instrumenten liggen de formanten vast. Dit komt door de vorm en grootte van de klankkast, of buis.

Het filter dat op de meeste synthesizers aanwezig is kan door middel van resonantie een formant veroorzaken. Met meerdere filters en veel resonantie kunnen klanken gemaakt worden die op een menselijke stem lijken. Bij spraaksynthese maakt men hiervan gebruik.

• Spectrum
• Klinker (klank)
• Timbre
• Vocoder
• Somtoon