Esperantomonumenten in Nederland

Esperantomonument Salvatore Sieger Brailledreef Utrecht

In Leeuwarden staat een standbeeld van dr. Zamenhof in het Dr. Zamenhofpark aan de Pasteurweg. Het beeld is in 1975 onthuld en vervaardigd door kunstenaar D. Blanksma.

In Zwolle zijn er twee Esperantomonumenten, aan beide uiteinden van de Burgemeester Drijbersingel, die van 1959 tot 2002 Zamenhofsingel heette. Bij de Rembrandlaan staat een Zamenhofmonumentje, in 1966 gemaakt door Frits Sieger. Bij de Diezerpoortenbrug staat een Esperantomonument, in 1974 gemaakt door Jacques Maagendans. Dit witte monument heeft de vorm van een molensteen. Er staat op: Esperanto - kompreno - paco: Esperanto - begrip - vrede.

In Utrecht staat een standbeeld van dr. Zamenhof aan het begin van de Zamenhofdreef in Utrecht Overvecht, bij de aansluiting op de Brailledreef. Het beeld staat op een sokkel in de brede, groene middenberm en heeft de vorm van een vijfpuntige ster. Binnen de kopergroene ster is het portret van dr. Zamenhof aangebracht in een licht reliëf. Het is geplaatst in 1948 en vervaardigd door architect A. Salvatore en beeldhouwer Frits Sieger sr, die ook het Zwolse Zamenhofmonument ontwierp.

De onthulling van het Zamenhofmonument in Bergen op Zoom vond plaats in 1933. Een bekende aanwezige was onder anderen Lidia Zamenhof, de dochter van Ludoviko Zamenhof.

In de Tweede Wereldoorlog werd het monument door de nazi's gedeeltelijk verwoest. In 1983 werd het weer volledig hersteld. Het monument bestaat uit drie delen: een sokkel, een zuil en een bol. De sokkel is stevig en wit en symboliseert de grote kracht waarmee Zamenhof het Esperanto schiep. De sokkel heeft de vorm van een vijfpuntige ster die symboliseert dat de taal is bestemd voor alle vijf werelddelen. Ook de zuil is vijfpuntig gevormd en groen, de kleur van de hoop. Op de zuil staat een bol, waar de vijf punten bij elkaar komen en verbonden zijn door de woorden 'Esperanto - mondlingvo'. Dit symboliseert dat Esperanto is bestemd voor alle mensen en dat het alle mensen verbindt.

Op 9 september 2000 vond in Bergen op Zoom de onthulling van het gerestaureerde Esperantomonument plaats. Dankzij de gemeente Bergen op Zoom en de financiële ondersteuning van Esperanto Nederland kon dit gerealiseerd en gevierd worden. Bij deze officiële gebeurtenis waren vele belangstellenden aanwezig, onder hen dr. Louis Zaleski-Zamenhof, kleinzoon van de schepper van het Esperanto, en Mario Santuz, ontwerper van het monument. Omdat er gelijktijdig in Bergen op Zoom een open-monumentendag werd georganiseerd, was de belangstelling groot. Esperanto Nederland organiseerde op deze dag een feestprogramma met onder meer een openbare Esperantocursus volgens de Cseh-methode gegeven door Atilio Orellana Rojas, een Esperanto-informatiemarkt en muzikale optredens van de Esperantokoren Malvo en Akordo.

Esperantomonument bij Den Burg, 2017

Het monument werd gebouwd in 1935 door de broers Johan Duinker en Gijs Duinker, die allebei esperantist waren. De architect van het monument was dhr. Igesz en de metselaar Siem de Waal heeft het geheel opgebouwd. Johan Duinker was in die tijd hoofdredacteur van de Texelse Courant en maakt handig gebruik van zijn functie om in de krant Esperantobijeenkomsten en -cursussen aan te kondigen. In de Texelse Courant verschenen bovendien reisverslagen van Siem de Waal, een jonge Texelaar die met de fiets esperantisten in heel Europa bezocht en overal met open armen werd ontvangen. Op het eiland groeide het enthousiasme voor de kunsttaal waardoor het de broers Duinker lukte geld in te zamelen voor een heus Esperantomonument.

Begin juni 1935 werd het monument onder grote belangstelling onthuld door dhr. Isbrücker. Op bevel van de nazi's werd het monument in 1941 afgebroken, maar vóór de sloop konden enkele mensen de belangrijkste onderdelen verwijderen en veiligstellen, zoals de teksten, de afbeelding van Zamenhof en de Esperantoster. Na de bezetting werd op initiatief van dhr. Boon het monument herbouwd en op tweede pinksterdag 1950 opnieuw onthuld.

Op 2 juni 1985 organiseerden esperantisten uit Den Helder en Alkmaar een herdenking naar aanleiding van het 50-jarige bestaan van het monument.

Op 17 juni 2000 kwamen in Den Burg op Texel ongeveer 30 esperantisten samen om de restauratie te vieren van het Esperantomonument en om de onthulling te herdenken die 65 jaar eerder had plaatsgevonden. Hans ten Hagen en Ronald Bijtenhoorn, bestuursleden van Esperanto Nederland, onthulden een bloemstuk met lint waarop gedrukt stond: 'Dank aan Texels Trouw'. Tijdens de korte plechtigheid bij het monument hield Harry de Graaf, verbonden aan de Texelse Courant, een toespraak over de historie van het monument en Kees Ruig, voormalig officier op de vaart, sprak over het nut van het Esperanto tijdens zijn reizen. Verder werd er in het gebouw 'De Schakel' voor belangstellenden Esperantoles gegeven door de uit Argentinië afkomstige Atilio Orellana Rojas en werd over de bouw van het monument een oude film vertoond uit 1935.

Het Vlielandse Esperantomonument is opgericht in 1987. Uit informatie van een medewerker van de VVV op Vlieland bleek dat de vervaardiging van de wereldbol een persoonlijk initiatief is geweest van ene heer Terwissga, een Vlielander die de wereldtaal Esperanto een warm hart toedroeg.

Het monument meet in doorsnee ca. 120 cm en het is vervaardigd van beschilderd metaal. De lengteas is wat langer dan de boldoorsnede ter hoogte van de evenaar (hij is dus niet honderd procent bolvormig). De kleuren van de globe zijn groen (continenten), blauw (zeeën) en zwart (belangrijkste bergketens als Oeral, Rocky Mountains, Andes en Himalaya). Over de evenaar loopt een band met een breedte van ca. 12 cm met de tekst: Esperanto - Lingvo Internacia 1887-1987. Het streven van de ontwerper zal niet alleen zijn geweest te laten zien dat het Esperanto in 1987 honderd jaar bestond, hij zal er ook mee willen hebben uitdrukken dat hij het waard vond om deze lingua franca mondiaal te verspreiden.

De globe heeft eerst enige jaren op het Kerkplein op Vlieland gestaan. Na het overlijden van de ontwerper, is besloten de globe naar de Boslaan te verplaatsen.