De wind der verandering

In het noordwesten, waar de Zwarte Bergen in zee uitlopen, bevindt zich een diepe kloof. Zeelieden menen dat in die kloof, het Waaigat genaamd, de orkanen worden geboren. Schepen en reizigers blijven daar uit de buurt. Op de plaats waar de rotsen de zee raken, staat een vuurtoren. Op een ochtend ziet de vuurtorenwachter Sippe Misser een voertuig aankomen. Het is de Oude Schicht, waarin heer Bommel en Tom Poes zich voortbewegen, gehinderd door een foute kaart.[3] Op zoek naar het strand klopt heer Bommel aan bij de vuurtoren. Omdat de deur openstaat klimmen de twee vrienden verwachtingsvol naar boven. De vuurtorenwachter verwacht nu eindelijk zijn aflossing, maar heer Bommel zoekt slechts benzine, voedsel en de weg. Ze worden onthaald op geroosterde vis, die ze zich goed laten smaken. Het enige dat Sippe verder nog kan bieden is een roeiboot, onder de waarschuwing dat de wind noord of zuid is. En als de wind omloopt ontstaat er een huilende draaikolk, die naar het eiland Wirrel voert. De bejaarde vuurtorenwachter waarschuwt met een lied: “Als je Kadee zingen hoort, Komt de wind uit noord. Maar komt de wind uit zuid, Dan trekt Obol Repel uit. Wind west, Rust rest.” Heer Bommel steekt hem een bundeltje bankbiljetten toe en klaagt tegen Tom Poes over het bakerrijm, dat hem aan zijn bediende Joost doet denken.

Hun vaartochtje eindigt via een draaikolk in schipbreuk op het eiland Wirrel. De schipbreukelingen worden toegesproken door de vogel Dielema, die als spreuk heeft: “Zoals de wind waait, waait mijn jasje.” Obol Repel, generaal van het Zuidwirrelse bevrijdingsleger, laat heer Bommel vervolgens naar een kasteel brengen. Aldaar blijkt de generaal ook hoofd van de veiligheidsdienst. Op Zuid-Wirrel blijkt POVER[4] aan de macht. De partij weet wat goed is voor het volk en vraagt slechts gehoorzaamheid. Heer Bommel schudt hem als heer gaarne de hand. Ze worden voor logies doorverwezen naar Grand Hotel Wirrel, waar mevrouw Kadee de scepter zwaait. Soldaat Sintel eist dat de stamgasten plaats maken voor de vreemdeling. Het betreft haar zonen Wekel en Haaf en de overige gasten Meker en Eerd. Heer Bommel heeft dat niet gewild, maar Tom Poes zegt dat generaal Repel erachter zit. Die weet wat een heer toekomt. Vroeger was zoiets gewoon. Ook vogel Dielema ventileert zijn mening. “Oude gebruiken in ere houden, zegt president Repel. Je doet er verstandig aan zijn wetten niet in de wind te slaan, want hij heeft de wind er goed onder!” Volgens de waardin is de vogel niet te vertrouwen omdat hij met alle winden mee waait.

In zijn bedstee kan heer Bommel zijn slaap niet vatten. De vorige bewoner van zijn slaapkamer komt zijn tas ophalen. Vogel Dielema gaat hieromtrent rapport uitbrengen. De waardin heeft de ochtendpap aan laten branden omdat haar oudste zoon Sintel haar jongste zoon gevangen heeft genomen, die alleen maar zijn bagage kwam ophalen. Ze geeft Dielema de schuld van het verklikken. Tom Poes denkt dat heer Bommel om hulp heeft geroepen en mede schuldig is aan de arrestatie. Intussen is de arrestant voor de rechter gebracht en veroordeeld tot levenslang knollen wroeten. Ondanks de waarschuwing van vogel Dielema dat je de wind beter van achteren kunt houden, gaat heer Bommel verhaal halen. De rechter deelt hem koel mee dat de proceskosten voor hem zijn. De wet van POVER geldt op Wirrel.

Terug in de herberg ontvangt heer Bommel post van de oppergriffier van de rechtbank en de inspecteur der belastingen, allebei Repel geheten. Hij moet twee keer betalen. Heer Bommel wil de zoon van de waardin bevrijden, maar de vogel Dielema waarschuwt: ”Wie tegen de wind spuwt, maakt zijn baard vuil.” Heer Bommel stuurt de vogel weg en roept vrouw Kadee op tot revolutie. Tom Poes was intussen bezig het eiland te verkennen. Hij herinnert zich het rijmpje van de vuurtorenwachter nog maar half, maar een grijsaard weet het uit zijn hoofd. Hij woont op last van de president in het Rijkstehuis voor Ouden van Dagen. Vrij onderdak en elke dag knollen. Misstanden zijn overal. Alleen zou hij weleens westenwind willen meemaken. Wind west rust rest.

In de herberg predikt heer Bommel inmiddels de revolutie voor vele toehoorders. Generaal Repel valt binnen en de kasteelheer kan ternauwernood ontsnappen met hulp van de waardin, voordat ze hem kunnen rampoeneren. Op advies van Tom Poes trekken ze zich even terug in een grot op het eiland. Generaal Repel heeft intussen de handlangers van de vreemdeling ingelijfd in zijn leger. Mevrouw Kadee moet worden gearresteerd als medeplichtige. De vreemdelingen moet gevangen worden genomen, dood of levend! Vogel Dielema heeft inmiddels een dilemma. Moet hij de vreemdelingen verraden? Omdat er een koude mist invalt besluit hij af te wachten. Hij waarschuwt de grotvluchtelingen voor de Wind der Verandering. De twee vrienden verlaten nu ongerust hun grot en verdwalen in de mist.

In de stad Rommeldam is de bekende professor Prlwytzkofsky bezig met fundamenteel onderzoek. Is dit het begin of het einde van een ijstijd? Achter zijn laboratorium laat hij met zijn assistent Alexander Pieps een onbemande weerballon met apparatuur op richting het Waaigat. Alleen de radiokommunikator blijft abusievelijk op de grond achter.

Heer Bommel en Tom Poes worden wakker onder een lichte noordenwind. Ze proberen gewapend met knuppels het eiland stilletjes te verlaten. Vogel Dielema brengt ze onderweg op de hoogte van de veranderingen. Ze zijn nu in Noord-Wirrel. Het land is bevrijd van de dwingelandij en wordt door het volk geregeerd. Op advies van Tom Poes laten de twee vrienden zich gewillig meenemen naar de oude toren. Daar zit mevrouw Kadee nu achter de bestuurstafel in plaats van generaal Repel.[5] Heer Bommel denkt aan te kunnen pappen met mevrouw Kadee maar dat valt tegen. Iedereen is nu gelijk. Niemand heeft de leiding. Maar heer Bommel moet zijn geld afstaan en is verdacht. Tom Poes is niet verdacht en kan gaan. Tom Poes wil de verandering ter sprake brengen bij de soldaten Eerd en Meker. Maar die denken slechts aan morgen, niet aan gisteren. Tom Poes zegt: “Hm” en vervolgt met zijn opinie dat morgen net als gisteren de wind der verandering kan gaan waaien.

Grand Hotel Wirrel heette inmiddels de Noordwirrelse Volksgaarkeuken. Obol Repel is er nu de kok ofwel de gaarkeukengelijke. Hij moet oppassen dat de knollenpap niet aanbrandt, want Kadee is niet mals voor haar gelijken. Tom Poes besluit dan ook de zitting tegen heer Bommel bij te wonen. Hij wordt ervan beschuldigd zich uit te geven voor een heer. Ook bezit hij geld, waarmee hij een gelijke wilde omkopen. De diverse leden van de raad komen er niet uit, maar Kadee veroordeelt de vreemdeling. Hij denkt dat niet iedereen gelijk is en daarom moet hij worden gelijkgeknipt en gelijkgeklopt. Tom Poes protesteert omdat de voorzitster een eigen mening heeft. Dat is elitair want we zijn allemaal gelijk. Door zijn woorden raken de leden van de Volksraad onderling slaags. Heer Bommel ontvlucht het tribunaal en Tom Poes rent hem achterna. Ze vinden onderdak in het paleis voor Overjarige Volksgenoten, terwijl de zuivering in het Volkspaleis nog door gaat. De grijsaard blijkt de vader te zijn van Obol Repel, en dus de opa van Sintel.

In het stadslaboratorium krijgt de professor bericht dat de weerballon boven de Zwarte Bergen was waargenomen. Hij kan op afstand de inhoud van de ballon via een chemisch proces zwaarder maken. De volgende dag gaat hij de neergedaalde ballon opzoeken in de Zwarte Bergen. Door de krachtige wind komt de ballon laag boven het eiland Wirrel te hangen. Daar waarschuwt de vogel Dielema de grijsaard voor invallen, een grote bal in de lucht en westerstorm. De weerballon treft het onderkomen van de grijsaard. Tom Poes ziet kansen om te vluchten. Buiten rukken de legers van generaal Obol Repel[6] en voorzitster Kadee[7] gezamenlijk op tegen de indringers in de weerballon. Tom Poes klimt snel in de ballon en gooit de inhoud naar buiten. Heer Bommel volgt zijn voorbeeld. Al voordat de laatste instrumenten overboord zijn gezet, kiest de ballon weer het luchtruim. Vogel Dielema heeft intussen geconstateerd dat er regen valt op de wind. Storm uit het Westen! Tom Poes geeft hem al vliegend de instructie de kibbelende partijen de melding te doen van : “Rust Rest” en zo geschiedde.

Intussen vliegt de ballon in de westerstorm richting puntige bergpieken, waardoor heer Bommel meent alsnog gerampoeneerd te worden. Op de grond aan de Vergeten Kust zoekt professor Prlwytzkofsky tevergeefs naar de resten van zijn ballon. Hij is zeer geïnteresseerd in de altijd waaiende noord- en zuidenwinden. Zijn assistent Alexander Pieps merkt op dat de wind west is en dat ze bij een vuurtoren staan, die niet op de kaart voorkomt. Op dat moment wordt hun voertuig getroffen door een ballon. Tot zijn ontzetting komt heer Bommel tevoorschijn in plaats van zijn apparatuur. De kasteelheer legt hem het waaien der winden uit aan de hand van Repel en Kadee. De professor vindt dat zeer onwetenschappelijk en tot overmaat van ramp ziet Sippe Misser hen aan als aflossing van de vuurtorenwachter. Zijn wrakhout is op, de visvangst is slecht en morgen is hij jarig en valt dan in het ouderdomspensioen. Hij gooit zijn baantje erbij neer! Volgens professor Prlwytzkofsky kan dat niet eens, omdat de lichttoren niet op de kaart staat. Heer Bommel biedt Sippe een lift aan, omdat hij wat benzine bij de professor kon lenen. Door de westenwind verliep de reis door het Waaigat relatief gemakkelijk.

Bediende Joost zag de twee voertuigen al ver in de verte aankomen. Hij rookte een sigaar vanuit een torenkamer en besloot onmiddellijk een maaltijd uit blik te gaan bereiden.[8] Heer Bommel meldt zich geheel uitgeput, gered door de opgestoken westenwind. Ook de vuurtorenwachter dankt zijn aflossing aan die wind. De professor meent dat de wind niet wetenschappelijk onderzocht is geworden. Heer Bommel concludeert dat het toch maar goed is afgelopen. Tom Poes staat onderaan het bordes met Alexander Pieps de thuiskomst gade te slaan. Hij zegt :”Hm, goed afgelopen? Ik ben benieuwd hoe die westenwind op het eiland Wirrel werkt.

Grootvader vindt het aldaar weer gezellig net als vroeger. De westenwind huilde en de regen kletterde op het dak van de eenvoudige boerenhoeve. Maar de geur van knollensoep trok door de eetkeuken, waar de hele familie hongerig aan tafel zit. Pa Repel krijgt echter al kokend weer snel ruzie met vrouw Kadee over de kookverplichtingen, zodat de kinderen honger lijden. Vogel Dielema ziet het hoofdschuddend aan. Al snel bemerkt hij een naar zuid krimpende wind. Kok Repel marcheerde alweer buiten aan het hoofd van zijn POVER-troepen. Dielema waarschuwt hem tevergeefs dat opa niet van ruzie houdt. Generaal Repel brengt zijn bevelen duidelijk over:

“De oude moet zijn mond houden. Hij kan beter naar het Rijkstehuis voor Ouden van Dagen gaan! Ik ben de baas hier en in het vervolg kan je me beter aanspreken met generaal!”

• De wind der verandering in het Bommelhoorspel