De flauwgevallen patiënt

De flauwgevallen patiënt (de reuk) is een schilderij van Rembrandt van Rijn (1606-1669) dat verloren was gewaand, maar dat in 2015 ontdekt is bij een kunstveiling. Het is een paneel van 21,6 × 17,8 cm, gemaakt in 1624-1625.

Het tafereel toont hoe iemand een chirurgijn helpt om zijn patiënt bij kennis te laten komen na een aderlating. Dat gebeurt door de flauwgevallen man aan een doek met ammonia te laten ruiken. Op een prent aan de achterzijde van het tafereel staat de signatuur RHF. Dit staat voor “Rembrandt Harmenz fecit” (Rembrandt Harmenszoon maakte dit) en is de allervroegste signatuur van Rembrandt.

Een Amerikaans veilinghuis bood het schilderij aan onder de titel Europese School, negentiende eeuw en opende het bieden bij € 250. Ondanks de slechte staat waarin het kunstwerk verkeerde, vermoedden kunstkenners dat het om een Rembrandt ging en werd het verkocht voor € 870.000. Onderzoek heeft uitgewezen dat het daadwerkelijk om een Rembrandt gaat.

Het paneel is sinds 2016 in het bezit van Thomas S. Kaplan, de eigenaar van The Leiden Collection, een New Yorkse privécollectie met ruim 200 schilderijen van 17-eeuwse meesters, met name Leidse schilders. Het hoort bij een serie van vijf allegorische schilderijen die de zintuigen verbeelden. Ook Rembrandts zintuigschilderijen De drie musici (het gehoor) en De operatie (het gevoel) zijn opgenomen in deze collectie. Het Leidse Museum De Lakenhal is eigenaar van De brillenverkoper (het gezichtsvermogen). Het vijfde en laatste zintuigschilderij dat de smaak uitbeeldt, is nooit teruggevonden.