De Born

Het gebouw werd ontworpen door architect Piet Vorkink. Zijn opdracht was een gebouw te ontwerpen waarin vrouwen zich thuis voelden en waarvan een vormende werking uitging. De stijl waarin het huis gebouwd werd was zakelijk-expressionistisch. Bij het huis hoorde ook een bloemen- en kruidentuin.

In 2001 werden huis en tuin aangewezen als rijksmonument.[1]

Op 22 juli 1933 werd De Born geopend door Mathilde Wibaut. In dat jaar vierde de Bond van Sociaal-Democratische Vrouwenclubs zijn 25-jarig bestaan. Mathilde Wibaut sprak bij de ingebruikname van het "verjaardagscadeau" de volgende woorden[2]:

Bepaalde stromingen in de SDAP waren in de eerste decennia van de twintigste eeuw vierkant tegen een vrouwenorganisatie in de partij, en de meeste mannen waren eenvoudigweg totaal niet geïnteresseerd. Vrouwen werden veelal niet serieus genomen. Hun taak lag in het gezin. Ze mochten op de SDAP stemmen en mochten niet mopperen als hun man voor de partij op pad was. De oprichting van de Sociaal-Democratische Vrouwen Propaganda Club, en in 1908 van de Bond van Sociaal-Democratische Vrouwenclubs, was een poging om op een georganiseerde manier aandacht te vragen voor de eigen eisen van vrouwen, en om de vrouwen te scholen in de socialistische beginselen. In de jaren twintig werd scholing de belangrijkste activiteit. Naast politieke vorming was algemene ontwikkeling een belangrijk element. Vanaf 1925 werden in de zomer weekends voor vrouwen georganiseerd. Deze bijeenkomsten waren gericht op ontspanning, met een educatief tintje. De Bond hield af en toe ook scholingsweekenden voor de leidsters van de clubs, en kaderweken voor bestuurders.[3]

Liesbeth Ribbius Peletier, die in 1925 secretaresse van de Bond werd, en in die hoedanigheid zitting kreeg in het partijbestuur van de SDAP, beschikte privé over de financiële middelen om in Bennekom een stuk grond te kopen en er een eigen "vakantiehuis" voor de Bond te bouwen. Een "Stichting tot het oprichten en/of exploiteeren van Vacantiehuizen" werd eigenaar. Het bestuur werd gevormd door leden van het Bondsbestuur. De stichting verhuurde het huis aan de Bond. Op die manier liep de Bond geen financieel risico en had de partij niets te zeggen over het huis.

Tussen 1933 en 1940 bezochten meer dan 8000 vrouwen De Born. Daarvan volgden er 600 een kaderscholing, de rest bezocht een algemene bijeenkomst. Die bijeenkomsten duurden drie dagen.

Toen in 1940 de SDAP en de Bond werden opgeheven, kon De Born, als particuliere stichting, nog enige tijd doorwerken, al was het niet meer met politieke scholing. Tot eind 1942 werden op De Born kampen georganiseerd voor meisjes tussen 18 en 24 jaar, die voor drie maanden naar De Born kwamen en les kregen in algemeen vormende en huishoudelijke vakken, en die vooral – zonder dat het zo genoemd mocht worden – gevormd werden in 'socialistische gemeenschapszin.'[4]

Na de Tweede Wereldoorlog, tot in de jaren negentig was De Born een bolwerk voor sociaaldemocratische vrouwen. Vrouwenemancipatie en acceptatie van lesbiennes stond centraal. De Born werd bezocht door groepen als de Rooie Vrouwen, Vrouwen in de overgang (VIDO) en Blijf-van-mijn-lijf-huizen. Ook de Nederlandse Bond van Plattelandsvrouwen en groepen allochtone vrouwen bezochten het conferentieoord. Op de gastenlijst staan namen als Hedy d'Ancona, Liesbeth den Uyl, Elske ter Veld, Ien van den Heuvel en vele anderen vermeld.[5]

In 1968 schonk Liesbeth Ribbius Peletier het gehele terrein rondom De Born aan Natuurmonumenten. In de jaren zeventig van de twintigste eeuw nam Staatsbosbeheer het gebied over.[6]