Daniël Chantepie de la Saussaye

Chantepie de la Saussaye werd in 1818 te Den Haag geboren. Hij studeerde theologie aan de Universiteit Leiden. Hij werd in 1842 predikant in Leeuwarden, in 1848 in Leiden en van 1862 tot 1872 in Rotterdam. Vanaf 1872 was hij hoogleraar aan de Rijksuniversiteit Groningen.

Chantepie de la Saussaye geldt als de vader van de ethische theologie. Een van de meest bekende personen die deze richting in de Nederlandse Hervormde Kerk vertegenwoordigden was Johannes Hermanus Gunning, een leerling van Chantepie de la Saussaye.

Enige jaren geleden zijn de belangrijkste publicaties van Chantepie de la Saussaye verzameld en onder redactie van dr. F.G.M. Broeyer, prof. dr. H.W. de Knijff en dr. H. Veldhuis heruitgegeven.

Chantepie de la Saussaye was de vader van Pierre Daniel Chantepie de la Saussaye.

• Daniël Chantepie de la Saussaye: Verzameld werk. Een keuze uit het werk van Daniël Chantepie de la Saussaye. Verzameld en geannoteerd door F.G.M Broeyer, H.W. de Knijff, H. Veldhuis. 3 delen. Zoetermeer, Boekencentrum, 1997-2003. ISBN 9023906519, ISBN 9023906527 en ISBN 9023906535

A.J. Rasker heeft in zijn De Nederlandse Hervormde Kerk vanaf 1795 (tweede herziene en uitgebreide druk), Kampen 1981, uitvoerige aandacht geschonken aan deze theoloog, hoofdstuk X, blz. 125-138. Een van de belangrijkste kenmerken van zijn theologie, waarin hij zich afzette zowel tegenover de orthodoxie als tegenover de historische kritiek, was zijn accent op 'het Israëlitische karakter van de openbaring'. Die zag hij vooral daarin, dat de openbaring van God zich in een concrete geschiedenis voltrekt en gericht staat op de toekomst. Hij verwoordde zijn visie in termen van de 19de eeuw, waarin termen als naturalisme, historie van de rassen, idealisme worden gebruikt in een zin die door ons vandaag als racistisch, historistisch en evolutionistisch zouden worden bestempeld. Maar in de context van die tijd heeft De la Saussaye scherp gezien dat Israël in theologisch opzicht staat voor een God die in de geschiedenis aanwezig en bezig is vanuit zijn toekomst. Wat hij noemde 'het ideaal' van Israël zouden wij noemen: het visioen van Gods toekomst van vrede en gerechtigheid.

In zijn opstel 'Israëls roeping' (opgenomen in De toekomst, 1868, 1vv.) laat hij vooral zien dat Israël vóór de ballingschap andere goden naliep, en na Ezra en Nehemia echt werd wat Israël moest zijn: volk van de Tora.

Deze samenhang van de visie van De la Saussaye met Pirké Avot, over de constituering van Israël via de 'mannen van de grote vergadering (Pirké Avot, 1, 1) verdient nadere bestudering.

• D. Chantepie de la Saussaye van Henri Veldhuis