Creative Commons-licenties

De Creative Commons-licenties zijn een samenhangend geheel van diverse licenties waaronder de auteur of rechthebbende van een werk dat onder het auteursrecht valt, dit werk beschikbaar kan stellen. De licenties van Creative Commons specificeren welke rechten de gebruiker van een werk heeft en onder welke voorwaarden deze het werk verder mag verspreiden en eventueel mag aanpassen. Dit gaat van CC BY, waarbij alles met het werk mag worden gedaan als de maker maar op de juiste wijze wordt vermeld, tot de vrij restrictieve CC BY-NC-ND-licentie, die verspreiding toestaat met naamsvermelding van de maker, maar alleen voor niet-commerciële doeleinden en in ongewijzigde vorm.

Opbouw

De licenties zijn opgebouwd volgens een soort 'menu' waarbij verschillende restricties gecombineerd kunnen worden:

Naamsvermelding (by) Licentienemers mogen het werk alleen kopiëren, verspreiden, tentoonstellen en uitvoeren, en afgeleide werken maken wanneer zij de auteur of licentieverstrekker op een door deze gespecificeerde manier vermelden. (Sinds 2004 moet altijd de auteur vermeld worden.[1])
/ Niet-commercieel (nc) Licentienemers mogen het werk alleen kopiëren, verspreiden, tentoonstellen en uitvoeren, en afgeleide werken maken voor niet-commerciële doeleinden.
Geen afgeleide werken (nd, no derivatives) Licentienemers mogen het werk alleen kopiëren, verspreiden, tentoonstellen en uitvoeren in ongewijzigde vorm (zij mogen geen afgeleide werken maken)
Gelijk delen (sa, share alike) Licentienemers mogen afgeleide werken alleen verspreiden onder dezelfde licentie als het oorspronkelijke werk. (Deze voorwaarde maakt van de licentie een copyleft-licentie)

Sommige restricties zijn uiteraard niet te combineren: "ND" sluit bijvoorbeeld het maken van afgeleide werken uit, en daarmee ook het toevoegen van de "SA"-voorwaarde. De eerste versies van de licenties zijn eind 2002 door Creative Commons beschikbaar gemaakt. Hoewel men in principe geen naamsvermelding zou hoeven eisen, zijn de licenties die dit niet vereisen, niet verder ontwikkeld omdat in de praktijk in vrijwel alle gevallen de maker en/of licentieverstrekker een licentie koos die wel naamsvermelding vereiste.[1] Sindsdien zijn de mogelijke standaardlicenties:

Icoon Code Nederlandse titel Engelse titel Vrije kennis*
CC BY Naamsvermelding Attribution Ja
CC BY-SA Naamsvermelding-GelijkDelen Attribution-ShareAlike Ja
CC BY-ND Naamsvermelding-GeenAfgeleideWerken Attribution-NonDerivative Nee
CC BY-NC Naamsvermelding-NietCommercieel Attribution-Noncommercial Nee
CC BY-NC-SA Naamsvermelding-NietCommercieel-GelijkDelen Attribution-Noncommercial-ShareAlike Nee
CC BY-NC-ND Naamsvermelding-NietCommercieel-GeenAfgeleideWerken Attribution-Noncommercial-NoDerivatives Nee
* Werken met een vrije kennis licentie zijn "Goedgekeurd voor Vrije Culturele Werken"[2] volgens de Definitie van Vrije Culturele Werken en zijn compatibel met websites zoals Wikipedia en Wikimedia Commons.

De licenties kennen een 'formeel-juridische' versie, die de enige rechtsgeldige versie is, en een 'voor mensen leesbare' versie, die in niet-juridische termen uitlegt wat een licentie in de praktijk betekent. In 2014 is de nieuwste versie van de licenties gepubliceerd.[3]

Speciale licenties

Naast de genoemde standaardlicenties zijn er nog enkele licenties ingevoerd voor speciale toepassingsgebieden, zoals licenties die sampling toestaan voor bepaalde doeleinden maar niet het verspreiden van grotere delen van het werk (of dat laatste dan alleen onder verdere restricties), en een licentie die voor ontwikkelingslanden gratis gebruik mogelijk maakt maar niet voor rijkere landen. Enkele van deze licenties zijn niet verder ontwikkeld naar aanleiding van kritiek of omdat ze in de praktijk te weinig gebruikt werden.[4]

CC0

In 2009 bracht Creative Commons CC0 uit, dat ze niet als licentie maar als gereedschap beschrijven, waarmee een auteur een werk effectief in het publieke domein kan plaatsen en als dat niet mogelijk is onder zo weinig mogelijk restricties vrijgeeft.

Gebruik

Verschillende grote internetprojecten gebruiken een van de CC-licenties of -gereedschappen.

Bekende Nederlandse projecten en platformen die Creative Commons licenties gebruiken zijn:

  • Wikipedia, waar de inhoud van de artikelen beschikbaar is onder CC BY-SA,
  • de Nederlandse Rijksoverheid, die de inhoud van haar websites in principe onder CC0 vrijgeeft.
  • Het Nationaal Archief en het Rijksmuseum biedt veel van haar collecties aan onder een CC0 publieke domein dedicatie.
  • Data die door Nederlandse (lokale) overheden worden genereert wordt vaak beschikbaar gesteld onder een Creative Commons-licenties via data.overheid.nl.
  • Het in Nederland gevestigde muziekplatform Tribe of Noise geeft aan dat het van meer dan 30.000 artiesten Creative Commons gelicenseerd materiaal beschikbaar heeft.[5]

Noten
  1. Announcing (and explaining) our new 2.0 licenses
  2. Approved for Free Cultural Works, 20 februari 2008
  3. Creative Commons Nederland blogpost
  4. Retired Legal Tools, Creative Commons.
  5. Tribe of Noise zegt media te hebben van meer dan 30.000 artiesten
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.