Lupa Capitolina

De bronzen wolvin (hoogte 75 cm, lengte 114 cm) zou zijn opgegraven aan de noordwestflank van de Palatijn en aan het begin van de 9e eeuw zijn gepresenteerd in het Paleis van Lateranen. Tot 1471, het jaar van de grote kunstdonatie van paus Sixtus IV, werd het beeld bewaard in de kerk San Teodoro, tussen Capitolijn en Palatijn, en vanaf toen in het Palazzo dei Conservatori van de Musei Capitolini op het Campidoglio, waar het tot op de dag van vandaag is te bezichtigen. Het is zeker dat de wolvin en de tweeling niet in dezelfde tijd zijn gemaakt. De wolvin zou uit de oudheid stammen en de beeldjes van Romulus en Remus zijn pas in de renaissance toegevoegd, volgens sommigen door Antonio del Pollaiuolo. Tegenwoordig staat op het Campidoglio een kopie van de beeldengroep op een zuil.

De beeldengroep is het symbool van de stad Rome. Zonder de wolvin zou Rome er niet zijn geweest. Volgens de stichtingslegende werd de grootvader van Romulus en Remus, Numitor, ten val gebracht door zijn broer Amulius, die beval hen in de Tiber te gooien. Ze werden echter gered door een wolvin die voor hen zorgde in een grot, de Lupercal, tot de herder Faustulus hen vond en sindsdien opvoedde.

Al uit de oudheid zijn berichten bekend over het bestaan van de bronzen wolvin, al zijn deze niet eenduidig over de plaats waar het beeld stond. Cicero vermeldt dat een bronzen wolvin op de Capitolijn in 65 v.Chr. door een bliksem werd getroffen, terwijl het volgens Livius dicht bij de ficus Ruminalis (de vijgenboom bij de Lupercal waaronder de wolvin Romulus en Remus zou hebben gezoogd) stond, en Dionysius van Halicarnassus bericht over een beeld van de wolvin voorzien van de tweeling bij de Lupercal.

De wolvin is sinds de 18de eeuw doorgaans beschouwd als een Etruskisch bronzen beeld en op stilistische gronden gedateerd rond 500-480 v.Chr. De bronzen beeldjes van de tweeling werden waarschijnlijk aan het einde van de 15e eeuw toegevoegd. Tegenwoordig echter zijn meerdere geleerden het er steeds meer over eens dat de wolvin zelf ook niet uit de oudheid stamt, maar uit de middeleeuwen. Eind 2004 verklaarde restauratrice Anna Maria Carruba, na jarenlang met de wolvin te zijn bezig geweest, dat het beeld niet uit de oudheid stamt, maar middeleeuws is. Zij kwam tot die conclusie op grond van de techniek waarmee het beeld gegoten is. Het is in één keer gegoten volgens een techniek die in de Middeleeuwen is ontwikkeld, terwijl andere bronzen beelden uit de oudheid in delen zijn gegoten en vervolgens in elkaar gezet. Carruba publiceerde in 2006 hierover het boek La Lupa Capitolina, un bronzo medievale. In een voorpagina-artikel in de Italiaanse krant La Repubblica van 9 juli 2008 bracht Adriano La Regina, jarenlang hoofd van de Oudheidkundige dienst van Rome, de resultaten naar buiten van een onderzoek op grond van C14-datering, waaruit blijkt dat de wolvin rond de 13de eeuw moet worden gedateerd. De resultaten van het onderzoek zijn nog niet wetenschappelijk gepubliceerd.

• A.M. Carruba, La Lupa Capitolina. Un bronzo medievale, Rome, 2006.
• C. Mazzoni, She-wolf. The story of a Roman icon, Cambridge (etc.), 2010.
• C. Parisi Presicce, La Lupa Capitolina, Rome, 2000 (tentoonstellingscatalogus).
• C. Parisi Presicce, La Lupa di Roma, Parma, 2011.
• N. Steensma, Nieuw licht op de Lupa Capitolina, in Hermeneus 84, 3 (2012), pp. 122–127 (met bibl.).

Zie de categorie Capitoline she-wolf van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp.