Cancionero de Segovia

Het liedboek werd samengesteld tegen het einde van de regering van koningin Isabella I van Castilië (en koning Ferdinand II van Aragón) tussen 1499 en 1503. Vermoedelijk kwam een deel van het repertoire naar Aragón en Castilië vanuit Italië, met name via Napels uit Ferrara, onder meer omdat het handschrift werken bevat waar niets soortgelijks tegenover staat in andere Spaanse bronnen van die tijd en die een, bij vergelijking met de Italiaanse bronnen, aanwijsbaar als Italiaans te duiden smaak weerspiegelt. Ook de aanwezigheid in het liedboek van componisten die in Italië hadden verbleven, lijkt daarvoor te spreken.

Het handschrift kwam in het bezit van de Biblioteca del Real Alcázar de Segovia (de koninklijke paleisbibliotheek in Segovia) en later belandde het op onbekende wijze in de kathedraal van Segovia, waardoor het ontsnapte aan de brand waaraan het alcázar mét zijn schatten in 1862 ten prooi viel.

Higinio Anglés ontdekte het handschrift in het archief van het kapittel van de kathedraal in 1922.

De codex telt 228 genummerde vellen papier en is van gemiddeld formaat (291 op 215 mm); het beschreven oppervlak bedraagt 239 op 166 mm. In tegenstelling tot andere liedboeken van die tijd bevat het geen inhoudsopgave noch een groepering van de werken naar genre, zoals romances en motetten.

Drie niet met naam vermelde kopiisten lijken aan het werk te zijn geweest. In de volgende tabel, die de inhoud weergeeft, staan ze als A, B en C:

Het handschrift kan ook als volgt worden onderverdeeld:

1. het eerste deel, tot folium 206, bevat meer dan 150 werken uit het repertoire van de Nederlandse polyfonisten;
2. het tweede deel, van folio 207 tot 228, begint met de aantekening: Aquj comjensan las obras castellanas (hier beginnen de Castiliaanse werken). Dit deel bevat 40 werken waarvan 37 in het Castiliaans, 2 in het Latijn en 1 tekstloos.

Anders dan de Castiliaanse en Latijnse werken zijn de Franse en Nederlandse slechts voorzien van een incipit, waarbij opvalt dat het incipit van de Nederlandse liederen verrassend correct is gespeld, in tegenstelling tot wat het geval is in de meeste Italiaanse bronnen van die tijd, waarin ook een vrij belangrijk aantal Nederlandse liederen is opgenomen. Onder meer omdat de spelling van de Nederlandse incipits bovendien correcter is dan die van de Franse, waarin castilianismen en neerlandismen voorkomen, is geopperd dat de uit Brugge afkomstige componist Johannes Wreede copiist A van het manuscript zou kunnen zijn; van hem is geweten dat hij carissimus noster regis Hispaniae capellae magister was in de periode van 1477 tot 1481.

De codex bestaat in het totaal uit 204 werken in vijf verschillende talen (74 in het Latijn, 50 in het Frans, 38 in het Castiliaans, 34 in het Nederlands en 8 in het Italiaans). Daarvan zijn er 97 alleen in deze codex terug te vinden. De stukken zijn van de hand van een groot aantal componisten, onder wie: Jacob Obrecht (31 werken), Heinrich Isaac (21), Alexander Agricola (22), Loyset Compère (13), Juan de Anchieta, Philippe Caron (1), Hayne van Ghizeghem (5), Johannes Tinctoris (9), Antoine Busnois (2), Josquin Desprez (6), Juan del Encina, Francisco de la Torre, Pedro de Lagarto, Alonso de Mondéjar (1), Juan Pérez de Gijón, Johannes Wreede (Juan de Urrede) (1), Antoine Brumel (6), Matthaeus Pipelare (4), Petrus Elinc (4), Roelkin (3), Adam (2), Johannes Aulen (1), Johannes Joye (1), Jacobus Barbireau (1), Marturia Prats (1), Johannes Ffarer (1) y Johannes Martini (3).

De Nederlandse liederen van het handschrift vormen een van de voornaamste bronnen voor dit genre in die taal uit die tijd. Zo maken de liederen van Obrecht niet alleen al het leeuwendeel uit van het overgeleverde repertoire aan Nederlandse liederen van deze componist - die in dat genre al de meest vruchtbare van zijn tijd is - maar meteen ook meer dan de helft van het totale bewaard gebleven wereldlijke oeuvre van deze componist.

In het liedboek zijn werken opgenomen met zowel geestelijke als wereldlijke onderwerpen. Onder de genres die zijn vertegenwoordigd vinden we missen, motetten, villancico‘s, chansons en instrumentale stukken. De stukken gaan van eenvoudige Castiliaanse werken tot doorwrochte composities.

• El Cancionero de la Catedral de Segovia. Roberto Festa. Ensemble Daedalus. Accent ACC 9176. 1991
• Cancionero de Segovia. Manuscrito Musical s.s. del Archivo de la Catedral. Coral Ágora de Segovia. 2003

• Sohns-musica.com