Boerke Naas

BOERKE NAAS

Wie heeft er ooit het lied gehoord,
het lied van Boerke Naas?
't En ha, 't is waar, geen leeuwenhert,
maar toch, 't en was niet dwaas.

Boer Naas die was twee runders gaan
verkoopen naar de steê
en bracht, als hij naar huis toe kwam,
zes honderd franken meê.

Boer Naas, die maar een boer en was,
nochtans was scherp van zin,
hij ging en kocht een zevenschot,
en stak daar kogels in.

Alzoo kwam Naas, met stapels licht,
en met de beurze zwaar;
hij zei: 'Och 'k wilde dat ik thuis
en in mijn bedde waar!'

Al met nen keer, wat hoort boer Naas,
juist bacht hem in den tronk?
Daar roert entwat, daar loert entwat:
't docht Naasken dat 't verzonk!

En, eer dat 't veintjen asem kreeg,
zoodanig was 't ontsteld,
daar grijpen Naas twee vuisten vast,
en 't ligt daar, neêrgeveld.

't En hoorde noch 't en zag bijkan,
't en voelde bijkan niet,
't en zij dat 't een pistole zag,
en zeggen hoorde: '... Ik schiet!'

'Ik schiet, zoo gij, op staanden voet,
niet al uw geld en geeft;
en g'hebt, van zoo gij roert, me man,
uw laatsten dag geleefd!'

Boer Naas, die alle dagen vijf
zes kruisgebeden bad,
om lang te mogen leven, peist
hoe hij in nesten zat!

'Wat zal ze zeggen,' kreesch boer Naas,
'wanneer ik t' huiswaard keer?
Hij heeft het weêrom al verbuisd!
die zatlap, nog nen keer!'

'Hoort hier, mijn vriend, believe 't u,
toogt dat gij mij minzaam zijt,
och, schiet ne kogel deur mijn hoed
en spaart mij 't vrouwverwijt!

'k Zal zeggen, als ik thuis geraak:
men heeft mijn geld geroofd,
en, letter schilde 't of ik had
nen kogel deur mijn hoofd!'

De dief, die meer van kluiten hield
als van boer Naas zijn bloed,
schoot rap ne kogel deur en deur
de kobbe van z'nen hoed.

'Bedankt!' zei Naas, en greep zijn slep:
'schiet nog een deur mijn kleed!'
De dief legt aan en Naasken houdt
zijn pitelerken g'reed.

'Schiet nog een deur mijn broek,' zei Naas,
'toen peist me wijf, voorwaar,
als dat ik; bij mirakel, ben
ontsnapt aan 't lijfsgevaar.'

De roover zegt: 'Nu zal 't wel gaan,
waar is uw beurze, snel:
'k en heb noch tijd noch kogels meer ...'
'Ik wel,' zegt Naas, 'ik wel!'

Zijn zevenschot haalt Naas toen uit
en spreekt: 'Is 't dat ge u niet,
in een- twee- drie, van hier en pakt,
gij galgendweil, ik schiet!

'Ik schiet, van als gij nader komt,
uw dommen kop in gruis,
en, zoo gij Naas nog rooven wilt,
laat uw verstand niet thuis!'

En loopen dat die roover dei,
de beenen van zijn lijf,
zoo snel dat 't onbeschrijflijk is,
hoe snel ook dat ik schrijf!

Hier stoppe ik. Dichte een ander nu
ne voois op boerke Naas;
't is waar, 't en was geen leeuwenhert,
maar toch, 't en was niet dwaas!

Enkele woorden in dit gedicht zijn geen standaardnederlands of zijn minder gebruikelijk.

• bacht : achter
• tronk: boomstam (knotwilg)
• kruisgebeden : gebeden met uitgestrekte armen verricht
• van: door
• ware ... verloze: zou verliezen
• letter: weinig
• kobbe: bol
• pitelerken: slipjasje
• toen: dan
• peist: denkt
• van als: zodra
• voois: wijsje

Het thema, een rover die verleid wordt om zijn munitie te verspillen, is een gekend thema.[2] Zo is er een treffende overeenkomst tussen Boerke Naas en een verhaaltje uit de Nederlandse krant Tydinghe uyt Verscheyden Quartieren uit 1649.[3] Hier wordt bericht over een boer die zijn jaarlijkse belastingen naar de overheid wil brengen. Onderweg wil een ruiter hem beroven van zijn geld. De boer vraagt om een gat door zijn hoed en zijn "rock" (mantel) te schieten. De rover schiet zijn beide pistolen leeg, waarna de boer hem van zijn paard trekt en en doodt. Dit soort verhalen is in de internationale volksverhalencatalogus gekend onder de naam "The robber disarmed".

In 2011 beweerde Guido Lauwaert dat eigenlijk Eugeen van Oye de oorspronkelijke auteur van het gedicht zou zijn.[4] Gezelle zou meer werk van zijn leerlingen als eigen werk hebben uitgegeven. Nog niet publiek gemaakte bronnen van het Guido Gezellemuseum zouden dit bewijzen.

Boerke Naas was de inspiratiebron voor de naam van verschillende verenigingen en andere zaken:

• Het is de naam van een volkskunstgroep uit Sint-Niklaas.[5]
• Het is de naam van een vereniging voor gehandicapten te Nijlen.

• Jurjen van der Kooi, Boerke naas, in: A.J. Dekker, J. van der Kooi en Theo Meder, Van Aladdin tot Zwaan kleef aan. Lexicon van sprookjes: ontstaan, ontwikkeling, variaties, 1997, p. 67-69