Bindweefsel
Bindweefsel is een vorm van weefsel dat onderdeel uitmaakt van alle organen van het lichaam van mens en dier. Bindweefsel heeft een steunende, dan wel verzorgende functie. Bindweefsel beschermt de organen en bepaalt hun vorm. De onderlinge beweeglijkheid van de organen wordt verzorgd door het bindweefsel. Bindweefsel vormt ook de weg waarlangs bloedvaten en zenuwen naar de organen worden geleid; de meest verbindende van alle bindweefselfuncties.
Een belangrijk gemeenschappelijk kenmerk waarin de bindweefsels zich onderscheiden van de andere weefsels is het feit dat bindweefsel bestaat uit een populatie van gespecialiseerde cellen, ingebed in grote hoeveelheden tussencelstof of extracellulaire matrix in de intercellulaire ruimte. De cellen staan hooguit via dunne uitlopers of soms in het geheel niet in direct contact met elkaar. Het zijn de verschillen in eigenschappen van de matrix die in belangrijke mate het functionele verschil tussen de diverse bindweefsels bepalen.
Bindweefselmatrix
De extracellulaire matrix bestaat uit een amorfe component en de bindweefselvezels. De amorfe component (= de grondsubstantie) bestaat uit een gel van proteoglycanen, koolhydraat (glycosaminoglycanen) en eiwitmoleculen (glycoproteïnen) waarin de vezels liggen ingebed. De aard van de matrix kan variëren van bijna vloeibaar (losmazig bindweefsel) tot zeer stevig en compact (been en kraakbeen). De samenstelling van de matrix staat in rechtstreeks verband met de mechanische eigenschappen van het desbetreffende bindweefsel, maar ook op de mate waarin bepaalde moleculen (voedings- en afvalstoffen, maar ook allerlei signaalstoffen) door het bindweefsel kunnen diffunderen.
Typen vezels
Het bindweefsel bestaat in verhouding uit weinig cellen, met ertussen een extracellulaire (buiten de cel) substantie van niet-levende, draadachtige vezels. De bindweefselvezels kunnen worden ingedeeld in drie typen:
- Collagene vezels bestaan uit het eiwit collageen. De trekvastheid van dit type vezels is vergelijkbaar met die van staal. De vezels zorgen dat het bindweefsel niet oneindig kan worden uitgerekt en daardoor behoudt het lichaam zijn vorm.
- Reticulaire vezels zijn een variant op de collagene vezels. Ze komen vooral voor in combinatie met reticulumcellen. Deze fijne vezels verlenen ondersteuning aan de beenmergcellen en veel organen. Vooral in de lymfeorganen milt en lymfeklieren zijn ze talrijk.
- Elastische vezels zijn dunner en heel elastisch. Met al hun vertakkingen vormen ze een heel netwerk. Deze vezels komen bijvoorbeeld voor in wanden van bloedvaten, omdat die juist heel rekbaar moeten zijn.
Soorten bindweefsel
Op basis van deze drie soorten vezels kunnen verschillende soorten bindweefsel worden samengesteld, zodat het bindweefsel precies de juiste eigenschappen heeft voor zijn taak. De volgende soorten bindweefsel worden onderscheiden:
- Losmazig bindweefsel komt het meeste voor in het lichaam. Het bestaat uit een combinatie van collagene en elastische vezels. Daardoor is het eenvoudig te vervormen, maar heeft het weinig weerstand tegen rek. Het ondersteunt bijvoorbeeld de zenuwcellen, bloedvaten en spieren.
- Reticulair bindweefsel wordt gevormd door een netwerk van reticulaire vezels. Het netwerk ondersteunt veel organen, zoals de lever en de milt.
- Elastisch bindweefsel bestaat voornamelijk uit elastische vezels. Dit bindweefsel bevindt zich vooral rondom organen die flink uitgerekt moeten kunnen worden, maar daarna weer hun oude vorm moeten aannemen, zoals de longen en grote slagaders. Ook in de gewrichtsligamenten die twee botdelen met elkaar verbinden kom je elastisch bindweefsel tegen.
- Straf bindweefsel is grotendeels opgebouwd uit bundels collageenvezels, waardoor het zeer trekvast en relatief stijf is. Deze vezels bevinden zich bijvoorbeeld in kapsels om organen en pezen.
- Mucoïd bindweefsel is geleiachtig door een overmaat van hyaluronzuur in de grondstubstantie. Mucoïd bindweefsel vormt de basis van de navelstreng en wordt aangeduid als de gelei van Wharton. Door het verende elastische karakter voorkomt het het afknellen van bloedvaten.
Vet, bloed en lymfe zijn drie bijzondere bindweefsels met een speciale functie. Het vetweefsel vervult niet alleen een belangrijke rol als voedselreserve, maar heeft daarnaast soms ook een mechanische functie zoals bij de ondersteuning van de oogbol. Bloed en lymfe zijn als bindweefsel bijzonder door hun intercellulaire vloeistof, die niet is gemaakt door de bloedcellen. Door hun vloeibare staat kunnen deze weefsels door het lichaam rondstromen en er op die manier voor zorgen dat bepaalde weefsels in het lichaam kunnen communiceren door signaalstoffen als hormonen te vervoeren.