Ariadne (mythologie)

Theseus vecht met zijn zwaard tegen de Minotaurus, geflankeerd door Ariadne (rechts) en Nikè (links, ca. 460 v.Chr.)

Ariadne zou de held Theseus geholpen hebben te ontsnappen uit het labyrint. Ze gaf hem een zwaard en een kluwen wol (de draad van Ariadne). De wollen draad moest hij afwikkelen terwijl hij het labyrint inging. Ariadne was bereid Theseus te helpen op voorwaarde dat hij, zodra hij de weg uit het labyrint had gevonden, met Ariadne zou trouwen en hij samen met haar zou terugkeren naar Athene. Theseus doodde met het zwaard de Minotaurus die in het labyrint huisde, en vond dankzij de draad van Ariadne de uitgang terug.

Theseus liet, vrijwillig of gedwongen door Dionysus, Ariadne achter op Naxos na zijn terugkeer uit Kreta. De mythe is nauw met Dionysus verbonden: deze god zou haar daar hebben gehouden en haar tot zijn vrouw gemaakt hebben. Ze werd onsterfelijk en zo ook een godin. Er wordt zelfs gezegd dat zij samen dertien kinderen kregen. Pseudo-Apollodorus, (onbekende Griekse mythograaf, 2e eeuw AD, E1.9) noemt Thoas, Staphylos, Oenopion en Peparethos. Hyginus ((Gaius Iulius Hyginus, Romeins bibliothecaris en mythograaf, 2e eeuw AD, Fabulae 14) noemt Phliasos en Eurymedon. Pausanias (Griekse schrijver ca. 115 Lydië – 180 AD, Rome, Beschrijving van Griekenland) noemt Keramos (1:3.1). Echter zijn er her en der nog veel meer nakomelingen te vinden. We mogen wel aannemen dat Dionysus zijn reputatie als God van de vruchtbaarheid heeft waargemaakt.

Dionysos en Ariadne (ca. 400-375 v.Chr.)

In de kunst van de Oudheid komt het thema van Ariadne op Naxos overwegend voor op Hellenistische en Romeinse mozaïeken en muurschilderingen. In het gezelschap van Theseus vóór het labyrint wordt zij slechts sporadisch uitgebeeld.
Hoogstwaarschijnlijk hebben de bitter verwijtende "brief" van Ariadne in Ovidius' Heroides en haar weeklacht in een elegisch gedicht van Catullus geleid tot de populariteit van Ariadnes droevige lot in de westerse kunst (voornamelijk de muziek) vanaf de 16e eeuw. Van een opera van Monteverdi uit 1608 bleef alleen het beroemde "Lamento d'Arianna" bewaard. Ariadne is verder de hoofdfiguur in een groot aantal opera's uit de 17e en 18e eeuw, onder meer van Robert Cambert (1628-1677), Marin Marais (1656-1728), G.F. Haendel (1658-1759), A. Scarlatti (1660-1725) en Joseph Haydn (1732-1809).
Van recentere datum zijn de opera's "Ariane" (1906) van Jules Massenet en "Ariadne auf Naxos" (1912, herwerkt in 1916) van Richard Strauss (1864-1949) op tekst van Hugo von Hofmannsthal (1874-1929), en het ballet "Bacchus et Ariane" (1930) van Albert Roussel (1869-1937).

Zoals al blijkt uit de titel van Massenets opera luidt de Franse variant van de naam Ariadne Ariane. Onder die naam leeft Ariadne voort in de Europese Arianeraket. Als voornaam heeft de Franse naam ook in het Nederlandse taalgebied populariteit verworven. Ook Prinses Ariane draagt haar naam.[1]