Architectuur in Nederlands-Indië

De architectuur in Nederlands-Indië is te vinden in de architectuur in het huidige Indonesië en beslaat een periode van ongeveer 350 jaar, vanaf de VOC-tijd met Jan Pieterszoon Coen tot aan enkele jaren na de onafhankelijkheidsverklaring van Indonesië.

Voormalig landhuis, in 1760 door gouverneur-generaal Reinier de Klerk gebouwd aan het toenmalige Molenvliet buiten de stadsmuren van Batavia. Het gebouw huisvest nu het Nationaal archief (Arsip nasional).
Hotel des Indes, Batavia, 1898
Het hoofdkantoor van de Nederlandsch-Indische Spoorweg Maatschappij (NIS) in Semarang uit 1902, ontworpen door architecten J.F. Klinkhamer en B.J. Ouendag.
Stadhuis in Ceribon uit 1921, ontwerp van architect J.J. Jiskoot.
Villa Isola bij Bandung uit 1932 in art-deco-stijl.
Hotel Savoy Homann in Bandung uit 1939 (gefotografeerd in 2014).

Overzicht

Hoewel in Nederland aan de architectuur in het voormalig Nederlands-Indië weinig aandacht is besteed, zijn talloze bouwwerken nog steeds toonaangevend in de grote steden van het huidige Indonesië, met name op het hoofdeiland Java. Vanaf de jaren '80 van de vorige eeuw is echter de belangstelling voor deze architectuur zowel in Nederland als in Indonesië toegenomen, hetgeen tot uitdrukking komt in het aantal boeken, publicaties en lezingen over dit onderwerp. Studie, onderzoek en beschrijving heeft in 1986 geleid tot de oprichting van de werkgroep Architectuur en Stedebouw in Indonesië (ARSI), die sinds 1989 deel uitmaakt van de stichting Cultuurgeschiedenis van de Nederlanders Overzee (C.N.O.).

Tijdens de VOC-tijd werden talloze gebouwen in Batavia onder het bewind van J.P. Coen gebouwd op het vernielde Jakarta uit het overgebleven puin. Ook in andere grote havensteden aan de oostkust van Java, zoals Semarang en Soerabaja, verrezen bouwwerken. Langzamerhand trok de bouwgolf landinwaarts. Pas na de afschaffing van het cultuurstelsel in 1870, konden vele ondernemers en architecten zich vestigen en bouwontwerpen realiseren. Ook de spoorwegen[1] konden worden aangelegd en bouwmaterialen konden via deze weg beter worden aangevoerd naar de grotere, landinwaarts gelegen plaatsjes, die nu konden uitgroeien tot grote plaatsen en steden, zoals Bandung.
Pas na 1900 vond een kwalitatief en kwantitatief grote ontwikkeling plaats in het bouwen, mede doordat men in gewapend beton kon gaan bouwen. Dit hield in dat relatief grote, in veel lagen en met grote vloeroppervlakten gebouwde gebouwen konden worden gerealiseerd. Doordat men zich steeds meer voegde naar de klimatologische omstandigheden en de landscultuur, verenigden de architecten zich in 1923 in de Nederlandsch-Indische Architecten Kring (N.I.A.K.).
De ontwerpen hadden steeds meer een eigen karakter ontwikkeld tot een specifiek Indische bouwstijl. Door kunststromingen werden de ontwerpen sterk beïnvloed, wat vooral tot uitdrukking kwam in de jaren '30, zoals te zien is in ontwerpen van Villa Isola in Bandung van Charles P. Wolff Schoemaker uit 1932. Ook Hotel Savoy Homann in Bandung van architect Albert Aalbers uit 1939 draagt dit stempel.

In de periode 1930-1942 kwamen stedenbouwkundige ontwerpen aan bod. Door het uitbreken van de Tweede Wereldoorlog werden deze slechts deels uitgevoerd, zoals het nieuwe ontwerp voor de wijk Menteng in Batavia. Vele architecten belandden, zoals hun andere landgenoten, in jappenkampen en kwamen daar gebroken uit.

Na de Tweede Wereldoorlog bleven toch nog enkele architecten en stedenbouwkundigen werkzaam. De oorlogsschade van de Tweede Wereldoorlog noopte tot nieuwe stedenbouwkundige ontwerpen, zodat eind 1948 veel stadsplannen gereed kwamen, waarin zelfs flatbouw gepland was, een voor die tijd ongekend fenomeen en afkomstig van de Indonesische architect Moh. Soesilo.

Niet alleen voor maatschappijen en overheid werden gebouwen ontworpen; aan volkshuisvesting werd ook aandacht besteed door de bouw van een model-kampong Taman Sari in Batavia in 1913 door de gemeente. Dit experiment mislukte echter, omdat de bouwkosten te hoog waren opgelopen.

Na de onafhankelijkheid van de Republik Indonesia zijn er nog enkele jaren Nederlandse architecten werkzaam geweest. De nieuwbouw na deze periode is echter door Indonesische architecten ter hand genomen.

Enkele architecten in Nederlands-Indië

Zie ook

Literatuur
  • ARCHITECTUUR & STEDEBOUW IN INDONESIË - 1870/1970, Huib Akihari; uitgeverij De Walburg Pers, Zutphen, 1988; ISBN [90] 72691.02 4 ; volledig herziene druk: 1990; ISBN 90-6011-697-6.
  • Batavia / Djakarta / Jakarta. Beeld van een metamorfose M.E. de Vletter, R.P.G.A. Voskuil en J.R. van Driessen; uitgeverij Asia Major, Purmerend, 1997; ISBN 9074861091.
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.