Adoptianisme

Het Adoptianisme is een in de 2e eeuw ontstane opvatting, dat Jezus in feite een door God uitverkoren profeet was. Jezus wordt voorgesteld als een bijzonder mens, terwijl zijn Godheid wordt ontkend. De verbinding tussen God en mens is hier een adoptiefrelatie. Het adoptianisme is door de katholieke kerk steeds als dwaalleer veroordeeld.

In de 3e eeuw vertegenwoordigde met name Paulus van Samosata een adoptianistische opvatting. Bij Samostata, die in 268 op een synode in Antiochië werd veroordeeld, is Jezus slechts een gewoon mens, waarin het Woord Gods (of de Christus) slechts tijdelijk intrek genomen heeft. Deze variant wordt ook wel dynamistisch monarchianisme genoemd, daar de enige God (Monarch) uit hoofde van Zijn kracht (dynamis) (tijdelijk) in de mens Jezus neerdaalde.

In de 4e eeuw wordt een radicaal adoptianistische opvatting verkondigd door Photinus van Sirmium, die Jezus slechts op grond van diens gehoorzaamheid aan de Logos betekenis toe wilde meten.

Soortgelijke ideeën hebben vooral postgevat in gnostische kringen, waar van Jezus tijdelijk bezit werd genomen door God als door een geest. Wanneer Johannes de Doper Jezus in de Jordaan doopt, wordt hij in feite geadopteerd. Tijdens het lijden van Jezus Christus zou deze geest Jezus hebben verlaten. De opvatting van het schijnbare lijden van Christus wordt verder doordacht in het docetisme.

Zie verder: Elipandus van Toledo en Felix van Urgell