Phonology
Dropped consonants
In the Bzhedug dialect (as in the Northern Shapsug dialect) in some cases the consonants н [n], м [m] and р [r] are dropped and are not pronounced.[3]
Meaning |
Bzhedug |
Standard Adyghe |
Kabardian |
Cyrillic |
IPA |
Cyrillic |
IPA |
Cyrillic |
IPA |
calm |
сабыр |
saːbər |
самбыр |
saːmbər |
самбыр |
saːmbər |
Saturday |
шэбэт |
ʃabat |
шэмбэт |
ʃambat |
щэбэт |
ɕabat |
finger |
Iэхъуабэ |
ʔaχʷaːba |
Iэхъуамбэ |
ʔaχʷaːmba |
Iэпхъуамбэ |
ʔapχʷaːmba |
toe |
лъэхъуабэ |
ɬaχʷaːba |
лъэхъуамбэ |
ɬaχʷaːmba |
лъэпхъуамбэ |
ɬapχʷaːmba |
wide |
шъуабгъо |
ʃʷaːbʁʷa |
шъуамбгъо |
ʃʷaːmbʁʷa |
фабгъуэ |
faːbʁʷa |
peel |
шъуапIэ |
ʃʷaːpʼa |
шъуампIэ |
ʃʷaːmpʼa |
фампIэ |
faːmpʼa |
board |
пхъэбгъу |
pχabʁʷ |
пхъэмбгъу |
pχambʁʷ |
пхъэбгъу |
pχabʁʷ |
worm |
хьэблыу |
ħabləw |
хьамлыу |
ħaːmɮəw |
хьэмбылыу |
ħambəɮəw |
Meaning |
Bzhedug |
Standard Adyghe |
Kabardian |
Cyrillic |
IPA |
Cyrillic |
IPA |
Cyrillic |
IPA |
egg |
кIэкIэ |
t͡ʃʼat͡ʃʼa |
кIэнкIэ |
t͡ʃant͡ʃa |
джэдыкӏэ |
d͡ʒadət͡ʃʼa |
sweat |
пкIатIэ |
pt͡ʃʼaːtʼa |
пкIантIэ |
pt͡ʃʼaːntʼa |
пщIантIэ |
pɕʼaːntʼa |
flue pipe |
оджэкъ |
wad͡ʒaq |
онджэкъ |
wand͡ʒaq |
уэнжакъ |
wanžaq |
rice |
пыдж |
pəd͡ʒ |
пындж |
pənd͡ʒ |
пынжь |
pənʑ |
pillow |
шъхьатэ |
ʂħaːta |
шъхьантэ |
ʂħaːnta |
щхьэнтэ |
ɕħanta |
pants |
гъочэдж |
ʁʷat͡ʃad͡ʒ |
гъончэдж |
ʁʷant͡ʃad͡ʒ |
гъуэншэдж |
ʁʷanʃad͡ʒ |
fast |
псыкIэ |
psət͡ʃʼa |
псынкIэ |
psənt͡ʃʼa |
псынщIэ |
psənɕʼa |
shovel |
хьацэ |
ħaːt͡sa |
хьанцэ |
ħaːnt͡sa |
хьэнцэ |
ħant͡sa |
blue |
шхъуатIэ |
ʃχʷaːtʼa |
шхъуантIэ |
ʃχʷaːntʼa |
шхъуантIэ |
ʃχʷaːntʼa |
key |
IукIыбзэ |
ʔʷət͡ʃʼəbza |
IункIыбзэ |
ʔʷənt͡ʃəbza |
IункIыбзэ |
ʔʷənt͡ʃəbza |
vein |
лъытфэ |
ɬətfa |
лъынтфэ |
ɬəntfa |
лъынтхуэ |
ɬəntxʷa |
heavy |
отэгъу |
wataʁʷ |
онтэгъу |
wantaʁʷ |
уэндэгъу |
wandaʁʷ |
knee |
лъэгуаджэ |
ɬaɡʷaːd͡ʒa |
лъэгуанджэ |
ɬaɡʷaːnd͡ʒa |
лъэгуажьэ |
ɬaɡʷaːʑa |
butterfly |
хьапIырашъу |
ħapˈəpaʃʷ] |
хьампIырашъу |
ħampˈəpaʃʷ] |
хьэндырабгъуэ |
ħandəraːbʁʷa |
noise |
жъот |
ʒʷat |
жъонт |
ʒʷant |
|
|
peanuts |
чIыдэ |
t͡ʃʼəda |
чIындэ |
t͡ʃʼənda |
щIыдэ |
ɕʼəda |
chair |
пхъэтIэкIу |
pχatʼakʷʼ |
пхъэнтIэкIу |
pχantʼakʷʼ |
пхъэнтIэкIу |
pχantʼakʷʼ |
Others
In the Bzhedug dialect (like Shapsug and Abzakh) there exist a labialized voiceless alveolo-palatal affricate [t͡ɕʷ] ⟨чъу⟩ that corresponds to [t͡sʷ] ⟨цу⟩ in standard Adyghe Temirgoy.
- Bzhedug чъу [t͡ɕʷ] ↔ цу [t͡sʷ] in Temirgoy:
Meaning |
Bzhedug |
Standard Adyghe |
Kabardian |
Cyrillic |
IPA |
Cyrillic |
IPA |
Cyrillic |
IPA |
shoe |
чъуакъэ |
t͡ɕʷaːqa |
цуакъэ |
t͡sʷaːqa |
вакъэ |
vaːqa |
to stop |
учъун |
wət͡ɕʷən |
уцун |
wət͡sʷən |
увын |
wəvən |
ox |
чъу |
t͡ɕʷʷə |
цу |
t͡sʷə |
вы |
və |
ploughshare |
чъуабзэ |
t͡ɕʷaːbza |
цуабзэ |
t͡sʷaːbza |
вабзэ |
vaːbza |
mandate |
псычъу |
psət͡ɕʷ |
псыцу |
psət͡sʷ |
хыв |
xəv |
rolling pin |
тхьачъуф |
tħat͡ɕʷf |
тхьацуф |
tħat͡sʷf |
хупхъэ |
xupχa |
Grammar differences
Noun instrumental case
In the instrumental case the noun has the suffix мджэ (-md͡ʒa) or -джэ (-d͡ʒa) unlike other dialects (e.g. Abzakh, Temirgoy and Standard Kabardian) that has the suffix -мкIэ (-mt͡ʃʼa) or -кIэ (-t͡ʃʼa) :
- Bzhedug dialect: КIалэр Адыгэбзэджэ мэгущаIэ ↔ Standard: КIалэр АдыгэбзэкIэ мэгущыIэ - "The boy speaks (using) Adyghe language".
- Bzhedug dialect: Къэлэмымджэ сэтхэ ↔ Standard: КъэлэмымкIэ сэтхэ - "I write (using) with the pencil".
Future tense Suffix ~т (~t)
In this dialect the future tense suffix is ~эт (~at) and in some cases ~ыт (~ət) unlike standard Adyghe (Temirgoy) that has the Suffix ~щт (~ɕt).
Word |
Adyghe |
Standard Kabardian |
Standard Adyghe |
Bzhedug |
IPA |
Cyrillic |
IPA |
Cyrillic |
IPA |
Cyrillic |
I will go | səkʷʼaɕt | сыкIощт | səkʷʼat | сыкIот | səkʷʼanəwɕ | сыкIуэнущ |
you will go | wəkʷʼaɕt | укIощт | wəkʷʼat | укIот | wəkʷʼanəwɕ | укIуэнущ |
he will go | makʷʼaɕt | мэкIощт | makʷʼat | мэкIот | makʷʼanəwɕ | мэкIуэнущ |
we will go | təkʷʼaɕt | тыкIощт | ʂʷəkʷʼat | тыкIот | dəkʷʼanəwɕ | дыкIуэнущ |
you (plural) will go | ʃʷəkʷaɕt | шъукIощт | ʃʷəkʷʼat | шъукIот | fəkʷʼanəwɕ | фыкIуэнущ |
they will go | maːkʷatəɕx | макIощтых | maːkʷʼatəx | макIотых | jaːkʷʼanəwɕ | якIуэнущ |
Unique words
Word |
Adyghe |
Standard Kabardian |
Standard Adyghe |
Bzhedug |
IPA |
Cyrillic |
IPA |
Cyrillic |
IPA |
Cyrillic |
what | səd | сыд | ʂəd | шъыд | sət | сыт |
how | sədaw | сыдэу | ʂədaw | шъыдэу | dawə | дауэ |
why | sədaː | сыда | ʂədaː | шъыда | сыт щхьэкIэ | sət ɕħat͡ʃʼa |
when | сədəjʁwa | сыдигъо | ʂədəjʁwa | шъыдигъо | сыт щыгъуи | sət ɕəʁʷəj |
how much | səd fadəjz | сыд фэдиз | ʂədfadəjz | шъыд фэдиз | sət xuadəjz | сыт хуэдиз |
with what | səd fadəjz | сыдкIэ | ʂədfadəjz | шъыдджэ | | |
he/she/it | aɕ | ащ | aj | ай | abə | абы |
this/here | məɕ | мыщ | məj | мый | məbə | мыбы |
near | daʑ | дэжь | daj | дэй | dajʒ | деж |
self | jaʑ | ежь | jaj | ей | jazə | езы |
Sample text
Зэгорэм тыгъэжьымрэ тыгъэмрэ зынэкъокъугъэх анахь лъэшыр язэрымгъашIэу. А лъэхъан дэдэм тефэу зекIогорэ кIакIо техъуагъэу гъогум къэрыкIоу алъэгъугъ ыкIи рахъухьагъ тIумэ язэу гъогурыкIом икIакIо зыщэзгъэхэрыр анахь лъэшэу алъытэнэу. Ай дэй тыгъэжьым зэрыфэлъэкIэу къэпщэу къыригъэжьагъ. Ау ар нахь лъэшэу къепщы къэсми, гъогурыкIом кIакIом нахь зыкIоцIищахьытыгъэ. Ыужыпкъэм тыгъежьыр иморад ыужы икIыжьын фае хъугъэ.ЕтIуанэ тыгъэр къэпсыгъ, гъогурыкIор фабэ къэпагъ, ыкIи ай лъэпэтэу кIакIор зыщихыгъ. Аущтэу тыгъэжьым тыгъэр ей нахьыри нахьы зэрылъэшыр къэгурымэIомэ мэхъонэу хъугъэ.[4]