խածանեմ
Old Armenian
Etymology
The root is խած- (xac-), from Proto-Indo-European (according to Godel *khad-ye-), + -ան- (-an-). Cognates include Sanskrit खादति (khā́dati, “to chew, bite, eat, devour”), Avestan 𐬬𐬍-𐬑𐬀𐬛𐬀- (vī-xada-, “to squeeze apart”), Persian خاییدن (xâyidan, “to gnaw, chew”).
Verb
խածանեմ • (xacanem) (aorist indicative խածի)
- to bite, to sting (often refers to biting of snakes and beasts)
- խածանել զմիմեանս ― xacanel zmimeans ― to bite one another
- հաս եւ խած առնել ― has ew xac aṙnel ― to eat greedily, to devour voraciously
- (figuratively) to nettle, to sting, to snarl at, to revile
Conjugation
active
| infinitive | խածանել (xacanel) | participle | խածեալ (xaceal) | ||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| causative | — | aorist stem | խած- (xac-) | ||||
| person | singular | plural | |||||
| 1st person | 2nd person | 3rd person | 1st person | 2nd person | 3rd person | ||
| indicative | ես | դու | նա | մեք | դուք | նոքա | |
| present | խածանեմ (xacanem) | խածանես (xacanes) | խածանէ (xacanē) | խածանեմք (xacanemkʿ) | խածանէք (xacanēkʿ) | խածանեն (xacanen) | |
| imperfect | խածանէի, խածանեի* (xacanēi, xacanei*) | խածանէիր, խածանեիր* (xacanēir, xacaneir*) | խածանէր (xacanēr) | խածանէաք, խածանեաք* (xacanēakʿ, xacaneakʿ*) | խածանէիք, խածանեիք* (xacanēikʿ, xacaneikʿ*) | խածանէին, խածանեին* (xacanēin, xacanein*) | |
| aorist | խածի (xaci) | խածեր (xacer) | եխած (exac) | խածաք (xacakʿ) | խածէք, խածիք (xacēkʿ, xacikʿ) | խածին (xacin) | |
| subjunctive | ես | դու | նա | մեք | դուք | նոքա | |
| present | խածանիցեմ (xacanicʿem) | խածանիցես (xacanicʿes) | խածանիցէ (xacanicʿē) | խածանիցեմք (xacanicʿemkʿ) | խածանիցէք (xacanicʿēkʿ) | խածանիցեն (xacanicʿen) | |
| aorist | խածից (xacicʿ) | խածցես (xaccʿes) | խածցէ (xaccʿē) | խածցուք (xaccʿukʿ) | խածջիք (xacǰikʿ) | խածցեն (xaccʿen) | |
| imperatives | — | (դու) | — | — | (դուք) | — | |
| imperative | — | խա՛ծ (xác) | — | — | խածէ՛ք (xacḗkʿ) | — | |
| cohortative | — | խածջի՛ր (xacǰír) | — | — | խածջի՛ք (xacǰíkʿ) | — | |
| prohibitive | — | մի՛ խածաներ (mí xacaner) | — | — | մի՛ խածանէք (mí xacanēkʿ) | — | |
| *rare | |||||||
mediopassive
| infinitive | խածանել, խածանիլ* (xacanel, xacanil*) | participle | խածեալ (xaceal) | ||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| causative | — | aorist stem | խած- (xac-) | ||||
| person | singular | plural | |||||
| 1st person | 2nd person | 3rd person | 1st person | 2nd person | 3rd person | ||
| indicative | ես | դու | նա | մեք | դուք | նոքա | |
| present | խածանիմ (xacanim) | խածանիս (xacanis) | խածանի (xacani) | խածանիմք (xacanimkʿ) | խածանիք (xacanikʿ) | խածանին (xacanin) | |
| imperfect | խածանէի (xacanēi) | խածանէիր (xacanēir) | խածանէր, խածանիւր (xacanēr, xacaniwr) | խածանէաք (xacanēakʿ) | խածանէիք (xacanēikʿ) | խածանէին (xacanēin) | |
| aorist | խածայ (xacay) | խածար (xacar) | խածաւ (xacaw) | խածաք (xacakʿ) | խածայք (xacaykʿ) | խածան (xacan) | |
| subjunctive | ես | դու | նա | մեք | դուք | նոքա | |
| present | խածանիցիմ (xacanicʿim) | խածանիցիս (xacanicʿis) | խածանիցի (xacanicʿi) | խածանիցիմք (xacanicʿimkʿ) | խածանիցիք (xacanicʿikʿ) | խածանիցին (xacanicʿin) | |
| aorist | խածայց (xacaycʿ) | խածցիս (xaccʿis) | խածցի (xaccʿi) | խածցուք (xaccʿukʿ) | խածջիք (xacǰikʿ) | խածցին (xaccʿin) | |
| imperatives | — | (դու) | — | — | (դուք) | — | |
| imperative | — | խածի՛ր (xacír) | — | — | խածարո՛ւք (xacarúkʿ) | — | |
| cohortative | — | խածջի՛ր (xacǰír) | — | — | խածջի՛ք (xacǰíkʿ) | — | |
| prohibitive | — | մի՛ խածանիր (mí xacanir) | — | — | մի՛ խածանիք (mí xacanikʿ) | — | |
| *post-classical | |||||||
Derived terms
- խածանողական (xacanołakan)
- խածանողութիւն (xacanołutʿiwn)
- խածանումն (xacanumn)
- խածատանք (xacatankʿ)
- խածատեմ (xacatem)
- խածատումն (xacatumn)
- խածեակ (xaceak)
- խածի (xaci)
- խածուած (xacuac)
- խածումն (xacumn)
- խամծի (xamci)
- օձախած (ōjaxac)
References
- Petrosean, H. Matatʿeay V. (1879), “խածանեմ”, in Nor Baṙagirkʿ Hay-Angliarēn [New Dictionary Armenian–English], Venice: S. Lazarus Armenian Academy
- Awetikʿean, G.; Siwrmēlean, X.; Awgerean, M. (1836–1837), “խածանեմ”, in Nor baṙgirkʿ haykazean lezui [New Dictionary of the Armenian Language] (in Old Armenian), Venice: S. Lazarus Armenian Academy
- Ačaṙean, Hračʿeay (1971–1979), “խած”, in Hayerēn armatakan baṙaran [Dictionary of Armenian Root Words] (in Armenian), 2nd edition, reprint of the original 1926–1935 seven-volume edition, Yerevan: University Press
- Martirosyan, Hrach (2010) Etymological Dictionary of the Armenian Inherited Lexicon (Leiden Indo-European Etymological Dictionary Series; 8), Leiden, Boston: Brill, page 323
- Godel, Robert (1975) An introduction to the study of classical Armenian, Wiesbaden: Dr. Ludwig Reichert Verlag, page 82
This article is issued from
Wiktionary.
The text is licensed under Creative
Commons - Attribution - Sharealike.
Additional terms may apply for the media files.