éirigh

See also: èirigh

Irish

Etymology

From Middle Irish éirgid (compare Scottish Gaelic èirich, Manx irree), from Old Irish at·reig (“rise”), from Proto-Celtic *regeti (“to stretch, straighten”), form Proto-Indo-European *h₃reǵ- (“to straighten”).

Pronunciation

(Munster) IPA^(key): /ˈəiɾʲɪɟ/ (as if spelled eighrigh)
(Connacht) IPA^(key): /ˈəiɾʲiː/, /ˈəiɾʲə/ (as if spelled eighrigh)
(Ulster) IPA^(key): /ˈiːɾʲi/ (as if spelled írigh)
(Meath, before extinction of original dialect) IPA^(key): /ˈiːɾʲiː/ (as if spelled írigh)

Verb

éirigh (present analytic éiríonn, future analytic éireoidh, verbal noun éirí, past participle éirithe)

to rise
Luigh leis an uan, agus éirigh leis an éan.
Lie with the lamb, and rise with the bird.
- 1899, Franz Nikolaus Finck, Die araner mundart, Marburg: Elwert’sche Verlagsbuchhandlung, vol. II, p. 6:
  ȷ aiŕə īsə ḱŕīst n̥ cŕȧs l̄ā ō wæŕəvə.
  
  conventional orthography:
  D’éirigh Íosa Críost an treas lá ó mhairbh.
  Jesus Christ rose from the dead on the third day.
to get up
Tá sé ag éirí.
He’s getting up (out of bed).
- 1899, Franz Nikolaus Finck, Die araner mundart, Marburg: Elwert’sche Verlagsbuchhandlung, vol. II, p. 6:
  ḱē n t-ām ə n-aiŕīn̄ šib? aiŕīn̄ myȷ eǵ ə šē ō xlog.
  conventional orthography:
  Cén t-am a n-éiríonn sibh? Éiríonn muid ag a sé ó chlog.
  What time do you pl get up? We get up at six o’clock.
- 1899, Franz Nikolaus Finck, Die araner mundart, Marburg: Elwert’sche Verlagsbuchhandlung, vol. II, p. 6:
  aiŕō mē əŕ mŭȧȷn̥ əmā́rəx eǵ ə crī ō xlog.
  conventional orthography:
  Éireoidh mé ar maidin ag a trí ó chlog.
  I will get up tomorrow at three o’clock.
to get (become)
Tá sé ag éirí deireanach.
It’s getting late.

Conjugation

Second Conjugation

		singular			plural			relative	autonomous
		first	second	third	first	second	third	relative	autonomous
indicative	present	éirím	éiríonn tú; éirír^†	éiríonn sé, sí	éirímid; éiríonn muid	éiríonn sibh	éiríonn siad; éiríd^†	a éiríonn; a éiríos / a n-éiríonn; a n-éiríos	éirítear
	past	d'éirigh mé; d'éiríos / éirigh mé‡; éiríos‡	d'éirigh tú; d'éirís / éirigh tú‡; éirís‡	d'éirigh sé, sí / éirigh sé, sí‡	d'éiríomar; d'éirigh muid / éiríomar‡; éirigh muid‡	d'éirigh sibh; d'éiríobhair / éirigh sibh‡; éiríobhair‡	d'éirigh siad; d'éiríodar / éirigh siad‡; éiríodar‡	a d'éirigh / ar éirigh*	éiríodh; héiríodh^†
	past habitual	d'éirínn / éirínn‡; n-éirínn‡‡	d'éiríteá / éiríteá‡; n-éiríteá‡‡	d'éiríodh sé, sí / éiríodh sé, sí‡; n-éiríodh sé, sí‡‡	d'éirímis; d'éiríodh muid / éirímis‡; éiríodh muid‡; n-éirímis‡‡; n-éiríodh muid‡‡	d'éiríodh sibh / éiríodh sibh‡; n-éiríodh sibh‡‡	d'éirídís; d'éiríodh siad / éirídís; éiríodh siad‡; n-éirídís‡‡; n-éiríodh siad‡‡	a d'éiríodh / a n-éiríodh*	d'éirítí / éirítí‡; n-éirítí‡‡
	future	éireoidh mé; éireod; éireochaidh mé^†	éireoidh tú; éireoir^†; éireochaidh tú^†	éireoidh sé, sí; éireochaidh sé, sí^†	éireoimid; éireoidh muid; éireochaimid^†; éireochaidh muid^†	éireoidh sibh; éireochaidh sibh^†	éireoidh siad; éireoid^†; éireochaidh siad^†	a éireoidh; a éireos; a éireochaidh^†; a éireochas^† / a n-éireoidh; a n-éireos; a n-éireochaidh^†; a n-éireochas^†	éireofar; éireochar^†
conditional		d'éireoinn; d'éireochainn^† / éireoinn‡; éireochainn^†‡; n-éireoinn‡‡; n-éireochainn^†‡‡	d'éireofá; d'éireochthá^† / éireofá‡; éireochthá^†‡; n-éireofá‡‡; n-éireochthá^†‡‡	d'éireodh sé, sí; d'éireochadh sé, sí^† / éireodh sé, sí‡; éireochadh sé, sí^†‡; n-éireodh sé, sí‡‡; n-éireochadh sé, sí^†‡‡	d'éireoimis; d'éireodh muid; d'éireochaimis^†; d'éireochadh muid^† / éireoimis‡; éireodh muid‡; éireochaimis^†‡; éireochadh muid^†‡; n-éireoimis‡‡; n-éireodh muid‡‡; n-éireochaimis^†‡‡; n-éireochadh muid^†‡‡	d'éireodh sibh; d'éireochadh sibh^† / éireodh sibh‡; éireochadh sibh^†‡; n-éireodh sibh‡‡; n-éireochadh sibh^†‡‡	d'éireoidís; d'éireodh siad; d'éireochadh siad^† / éireoidís‡; éireodh siad‡; éireochadh siad^†‡; n-éireoidís‡‡; n-éireodh siad‡‡; n-éireochadh siad^†‡‡	a d'éireodh; a d'éireochadh^† / a n-éireodh; a n-éireochadh^†	d'éireofaí; d'éireochthaí^† / éireofaí‡; éireochthaí^†‡; n-éireofaí‡‡; n-éireochthaí^†‡‡
subjunctive	present	go n-éirí mé; go n-éiríod^†	go n-éirí tú; go n-éirír^†	go n-éirí sé, sí	go n-éirímid; go n-éirí muid	go n-éirí sibh	go n-éirí siad; go n-éiríd^†	—	go n-éirítear
subjunctive	past	dá n-éirínn	dá n-éiríteá	dá n-éiríodh sé, sí	dá n-éirímis; dá n-éiríodh muid	dá n-éiríodh sibh	dá n-éirídís; dá n-éiríodh siad	—	dá n-éirítí
imperative		éirím	éirigh	éiríodh sé, sí	éirímis	éirígí; éirídh^†	éirídís	—	éirítear
verbal noun		éirí
past participle		éirithe

* Indirect relative
† Archaic or dialect form
‡ Dependent form
‡‡ Dependent form used with particles that trigger eclipsis (except an)

Derived terms

aiséirigh (“rise again”, verb)
éirigh ann (“to become, happen”, verb)
éirigh do (“happen to”, verb)
éirigh le (“succeed”, verb)
go n-éirí an bóthar leat (“bon voyage”)

Mutation

Irish mutation
Radical	Eclipsis	with h-prothesis	with t-prothesis
éirigh	n-éirigh	héirigh	not applicable
Note: Some of these forms may be hypothetical. Not every possible mutated form of every word actually occurs.

References

"éirigh" in Foclóir Gaeilge-Béarla, An Gúm, 1977, by Niall Ó Dónaill.
C. Marstrander, E. G. Quin et al., editors (1913–76), “éirgid”, in Dictionary of the Irish Language: Based Mainly on Old and Middle Irish Materials, Dublin: Royal Irish Academy, →ISBN

This article is issued from Wiktionary. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.