Zwart geld
Zwart geld is inkomen of vermogen dat niet wordt aangegeven, bijvoorbeeld bij de belastingdienst. Er is vaak samenhang: als inkomen niet volledig wordt opgemaakt ontstaat vermogen, en vermogen kan inkomen genereren.
Gevolg is dat daarover geen belasting en andere heffingen worden betaald, en dat ze niet in aanmerking worden genomen bij inkomensafhankelijke regelingen en vermogenstoetsen.
Zwart geld kan worden gebruikt voor betalingen die ook weer verzwegen worden voor de belastingdienst, zodat het geld rondgaat in een zwart-geld circuit.
Zwart geld kan verder nog onderverdeeld worden in "gewoon" zwart geld, dat verdiend is op een legale manier (schoonmaker, schilder, klusjesman, oppas, bouw enz.) maar niet aangegeven aan de belastingdienst, en "pikzwart" geld, dat op illegale wijze verkregen is (drugshandel, inbraak, diefstal, oplichting, overvallen enz.), en dus vanzelfsprekend ook niet aangegeven.
Om zwart geld openlijk te kunnen gebruiken, wordt het eerst witgewassen.
Een methode die gebruikt wordt om zwart geld wit te wassen, is te gaan gokken. Met het zwarte geld wordt bijvoorbeeld voor 50.000 euro aan fiches gekocht. Aan het eind van de avond wordt er weer voor 49.000 euro aan fiches ingewisseld. Nu is het wel geregistreerd geld en dus wit. In Nederland moeten echter ook casino's ongewone en verdachte transacties melden vanwege de Wet melding ongebruikelijke transacties. De meeste witwaspraktijken zijn daarom veel gecompliceerder en internationaal, waarbij vele kunstgrepen worden toegepast om de illegale oorsprong van het geld te maskeren.
Zwart loon
In de sfeer van de loonbelasting komt ook vaak zwart loon voor. Dit is loon waarover geen loonbelasting en sociale verzekeringspremie is ingehouden. In sommige bedrijfstakken gebeurt dit vaker dan andere.
Iemand die zwart loon ontvangt is een zwartwerker. Een zwartwerker heeft geen enkel recht op een werkloosheidsuitkering of arbeidsongeschiktheidsuitkering of een uitkering op grond van de ziektewet. Wanneer hem dus een ziekte of ongeluk overkomt zal hij dus zonder inkomen zitten. Ook bouwt hij geen pensioenrechten op omdat er geen pensioenpremies worden ingehouden.
Zwartsparen
Zwartsparen is het opbouwen van vermogen zonder hier belasting over te betalen (in het verleden vermogensbelasting, nu box 3 inkomstenbelasting). Ook kan men op deze manier het vermogen later zonder successie- of giftenbelasting doorspelen naar derden. Het geld wordt meestal in het buitenland, in een land dat een strikt bankgeheim kent, op een bankrekening gezet, uiteraard zonder dit bij de belastingaangifte in eigen land aan te geven. Ook kan men in het buitenland investeringen doen of (onroerende) goederen verwerven, uiteraard ook zonder deze aan te geven. Er bestaan verschillende internationale en Europese regelingen die zwartsparen trachten tegen te gaan. Overigens kunnen er ook andere motiveringen zijn voor het verbergen van vermogen, bijvoorbeeld het buiten een huwelijksgemeenschap of nalatenschap willen houden of het verbergen voor een faillissement (dit laatste is overigens eveneens strafbaar).
Affaires
Een geruchtmakende zwart-geld affaire kwam aan het licht in 1989 toen de FIOD op 23 januari een inval deed bij FC Groningen en de administratie in beslag nam. FC Groningen bleek jarenlang transfergelden zwart te hebben uitbetaald. Ook AFC Ajax was in 1988 betrokken bij een zwartgeldaffaire.