Wijstgronden

De Wijstgronden zijn van bijzonder belang voor de studie van wijst, een verschijnsel dat neerkomt op een speciale vorm van kwel onder invloed van een breuklijn. Wijst is, althans in zichtbare vorm, een landelijk en zelfs wereldwijd bijzonder zeldzaam verschijnsel. Hoewel er ook buiten Uden wijstgronden voorkomen, zoals bij Meijel, Liessel, Bakel en Handel, bepaalt het wijstverschijnsel alleen bij Uden over grotere oppervlakten de vegetatie.

De Peelrandbreuk is hier duidelijk zichtbaar als een steilrand in het landschap. Het hoogteverschil is ongeveer vijf meter. De breuklijn blokkeert het vrij doorstromen van grondwater vanwege de verspringende aardlagen, verdichting, versmering en ijzerafzetting. Zodoende ontstaat kwel: het grondwater wordt opgestuwd tot aan het maaiveld. Het merkwaardige gevolg hiervan is dat de hogere delen van het landschap, de horst, het natste zijn en grotendeels tamelijk moerassig. De slenk daarentegen is ondanks de enkele meters lagere ligging aanzienlijk droger, zodat er aardappelen en tarwe worden verbouwd.

In het gebied liggen enkele waterloopjes met vrij veel verval waarin het water bijzonder veel ijzer bevat. Dat komt door de herkomst uit diepere aardlagen en omdat zich rond de breuklijn veel ijzer heeft afgezet. Het water ziet daardoor opvallend rood - zelfs knalrood. De toevloed van tamelijk schoon diep grondwater is gunstig voor de flora, de grote ijzerrijkdom veroorzaakt bovendien fosfaatfixatie, het binden van veel voedingsstoffen. Dat gaat de gevolgen van de in Brabant zo gebruikelijke overbemesting tegen. Zo kan men hier en daar zelfs bosanemonen aantreffen in een zwaar bemeste omgeving.

• Wijstgronden op GeologieVanNederland.nl
• De Peelrandbreuk bij Uden op Aardkunde.nl^{[dode link]}