Waterliniemuseum Fort bij Vechten

In 2011 wordt bekendgemaakt dat in Fort Vechten het Nationaal Waterliniecentrum wordt ontwikkeld. Voor de bouw van het nationale Waterliniecentrum, dat een oppervlakte moest krijgen van 1.600 m², wordt door het Rijk € 3,5 miljoen beschikbaar gesteld. Opdrachtgevers zijn de Provincie Utrecht[1][2], gemeente Bunnik, Staatsbosbeheer en het projectbureau Nieuwe Hollandse Waterlinie (inmiddels Liniebureau geheten).

Momenteel (1-20) heeft de overheid zich volgens plan uit het museum teruggetrokken en is de exploitatie van het fortterrein (waaronder het Waterliniemuseum en de verhuur en catering van ruimtes op het fort) in handen van de Exploitatiemaatschappij Fort Vechten bv (die het langdurig pacht, tot 2045, van Staatsbosbeheer); een werkmaatschappij onder Nieuwland Holding bv in Wageningen.

De officiële opening van het fort in zijn nieuwe functie werd begin 2014 gepland.[3] Het uiteindelijke budget bedroeg € 14 miljoen met een gerealiseerde oppervlakte van 1.840 m², alsmede de restauratie van de 22 bestaande gebouwen.[4] Uiteindelijk is het museum zaterdag 10 oktober 2015 geopend.

Het Waterliniemuseum bestaat uit verschillende delen. In het nieuwbouwgedeelte, gerealiseerd in het zandlichaam aan de aanvalskant van de bomvrije kazerne, bevindt zich de interactieve expositie over de waterlinies ‘Sterk Water’. Ook zijn er exposities in de oorspronkelijke gebouwen van het fort. In de patio van het museum ligt in de open lucht een 50 meter lange maquette van de Nieuwe Hollandse Waterlinie, die net als de echte waterlinie onder water kan worden gezet. Door organisatorische en juridische complicaties functioneert de maquette, begin 2020, nog niet naar behoren.

De virtuele parachutesprong, waarin over de waterlinie gevlogen wordt, is een grote attractie.

Een strook van 80 meter breed, dwars over het fort, is volledig teruggebracht in de situatie van 1880, toen het fort net nieuw was. De muren, kozijnen en deuren van de gebouwen zijn in die strook gerestaureerd en de oorspronkelijke kleuren zijn weer aangebracht. Veel bomen zijn weggehaald omdat het fort de vijand moest kunnen zien naderen. Het fortterrein buiten de strook is veel minder ingrijpend veranderd. De muren van de gebouwen zijn niet gerestaureerd en de begroeiing is zoveel als mogelijk blijven staan. Dit geeft een beeld van de situatie voor en na de restauratie.

Het nieuwe museum staat op het terrein van het Fort bij Vechten. Het vervangt het 'bezoekersinformatiecentrum' over de Nieuwe Hollandse Waterlinie. Tot de opening van het museum was dat ondergebracht in een houten barak op het fortterrein.

Het museumgebouw is ontworpen door architect Anne Holtrop. Het museum ligt verscholen achter de 'bomvrije kazerne', heeft organische contouren die gemaakt zijn van bruin gekleurde gebogen betonwanden.

Er bestaat een Stichting Waterliniemuseum Fort bij Vechten. Die is 7 oktober 2015 ontstaan uit de Stichting Samenwerkende Waterliniemusea. Beide stichtingen hebben dezelfde KvK-registratie: 596 271 15. Als die stichting 2 jaar eerder, 20 december 2013, opgericht wordt, is het de bedoeling het Waterliniemuseum samen met de musea ‘De Vesting Naarden’ en ‘Slot Loevesteijn’ te exploiteren.

De Stichting Waterliniemuseum wordt bestuurd door bestuurders die voorgedragen zijn door: de provincie Utrecht (als belangrijke subsidient), Staatsbosbeheer (eigenaar) en Nieuwland Holding bv (uitbater via de werkmaatschappij Exploitatiemaatschappij Fort Vechten bv). De stichting bewaakt de museale waarden.

Er is een onafhankelijke voorzitter. De bestuurders zitten in het bestuur op eigen titel. De stichting heeft geen personeel.

De horeca-afdeling van het museum employeert mensen met een ‘afstand tot de arbeidsmarkt’ via de Stichting Werk aan de Linie. Bij die stichting staan ook de ongeveer 50 museumvrijwilligers geregistreerd.

In 2018 wordt de status van erkend museum verworven en is het museum de museumkaart gaan gebruiken.

De vrijwilligers voeren de volgende functies uit: balie-/winkelmedewerker, gastheer (suppost) en rondleider[6].

De vrijwiligersfunctie bij het informatiecentrum is nog niet uitontwikkeld.[7] In de loop van 2020 zal over de aanvraag beslist worden. Dan wordt ook duidelijk waar en hoe het informatiecentrum vorm krijgt. Het is door de overheid aan de exploitant van het fort toegestaan inkomsten te genereren uit de verhuur van ruimtes en de horecavoorzieningen. Onder andere om het museum te exploiteren. Er is immers geen sprake van een voortdurende overheidsbijdrage.

Voor de horecavoorziening op het fortterrein is een groot aantal medewerkers nodig op sterk wisselende tijden.Daartoe is het uitzendbureau Banenpunt bv, onder Nieuwland Holding bv, in het leven geroepen. Museummedewerkers zonder vaste aanstelling kunnen daar ook ondergebracht worden.

Zie de categorie Waterliniemuseum van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp.