Warmtestof
De warmtestoftheorie is een niet meer aanvaarde hypothese uit de 18e eeuw, omtrent het wezen van warmte. De theorie veronderstelt dat warmte een overal in de natuur aanwezige stof is: de warmtestof of calorique. Prominent aanhanger was de gezaghebbende Franse scheikundige Antoine Lavoisier (1743 - 1794).
Verschijnselen uit de warmteleer verklaard
Lavoisier stelde dat het verwarmen van een stof - bijvoorbeeld water - gelijkstaat aan het daaraan toevoegen van warmtestof. De watertemperatuur stijgt doordat de warmtestof zich in eerste instantie nog niet kan hechten aan de waterdeeltjes. Bij het kookpunt slaagt de hechting wel. Dan ontstaat waterdamp, terwijl de temperatuur van het kokende water gelijk blijft (100 °C). Omgekeerd komt warmtestof vrij bij condensering van een gas tot een vloeistof, en bij bevriezing van een vloeistof tot een vaste stof. Bij verdamping van water op een heet oppervlak onttrekt het water de warmtestof aan het oppervlak, zodat het water overgaat in dampvorm en het oppervlak afkoelt.
De warmtestoftheorie bood ook verklaringen voor andere warmtegerelateerde verschijnselen. Het uitzetten van materialen door verhitting bijvoorbeeld zou veroorzaakt worden door de sterke afstoting van warmtestofdeeltjes onderling. Dat de warmtecapaciteit (het vermogen om warmte op te nemen) tussen stoffen onderling verschilt, zou worden veroorzaakt doordat de deeltjes van de ene stof elkaar sterker aantrekken dan die van de andere; hoe sterker ze elkaar aantrekken hoe meer warmtestof er nodig zou zijn om ertussen te komen.
Wet van behoud van warmtestof
Het was Lavoisier die de behoudswet voor materie formuleerde. Volgens deze - tot op heden onweerlegde - theorie blijft het totale gewicht van stoffen voor en na een scheikundige reactie gelijk. Lavoisier formuleerde een soortgelijke wet voor warmtestof, ook die ging volgens Lavoisier nimmer verloren en kon niet gemaakt worden uit het niets.